قیمت نفت خام و نقش ظرفیت مازاد تولید اوپک

قیمت نفت خام و نقش ظرفیت مازاد تولید اوپکمهران امیرمعینیعضو هیات علمی موسسه‎ی مطالعات بین المللی انرژی m-amirmoeini@iies.netعلیرضا قنبری*کارشناس ارشد اقتصاد موسسه‎ی مطالعات بین المللی انرژی ghanbarister@gmail.comمهرزاد زمانیکارشناس ارشد اقتصاد انرژی و بازاریایی موسسه‎ی مطالعات بین المللی انرژی mehrzad_zamani@yahoo.comتاریخ دریافت: 8/10/89 تاریخ پذیرش: 16/1/90چکیدهقیمت نفت تحت تاثیر عوامل مختلفی قرار دارد. رفتار و عملکرد اوپک به عنوان بزرگ‎ترین و مهم‎ترین سازمان فعال در بازار نفت یکی از این عوامل موثر می باشد. اوپک در بسیاری از مواقعی که بازار به‎طور ناگهانی و به دلایل گوناگون از تعادل خارج می شود، قادر است با تعیین سهمیه‎ی تولید هر یک از اعضا، بازار را به تعادل بازگرداند. در مواقع کمبود عرضه یا رشد ناگهانی تقاضا، اوپک به دلیل برخورداری از ظرفیت مازاد می تواند با افزایش تولید، کمبود را جبران کند، اما در صورتی که از ظرفیت مازاد لازم جهت تقابل با کاهش عرضه برخوردار نباشد، قادر به افزایش عرضه‎ی فوری به بازار نخواهد بود و لذا قیمت‎ها با شوک و نوسان شدید مواجه خواهند شد. برای مثال در سال‎های پس از 2002 که بازار نفت با کاهش شدید ظرفیت مازاد اوپک مواجه شد، قیمت‎ها نیز به شدت تحت تاثیر قرار گرفتند. در این مقاله به‎ صورت تجربی و تیوریکی نقش و تاثیر ظرفیت مازاد اوپک بر سطح قیمت‎ها مورد بررسی گرفته است. بدین منظور از داده های ماهانه‎ی دوره ی 2008-1994 استفاده شده و مدل اقتصادسنجی تصحیح خطا برای برآورد الگو به‎کار رفته است. نتایج نشان می دهد که طی سال‎های 2002-1994، به دلیل بالا بودن ظرفیت مازاد اوپک، این پارامتر نقش چندانی در تعیین قیمت نفت ایفا نکرده است، اما پس از آن و در دوره‎ی دوم (2008-2003) که به میزان قابل توجهی از ظرفیت مازاد کاسته شده، نقش موثر آن بر قیمت نفت آشکار شده است. هم‎چنین نتایج بیانگر آن است که تغییراتی در نقش عوامل بنیادی تعیین کننده قیمت‎های نفت طی دو دوره‎ی مورد بررسی حاصل شده و در سال‎های اخیر فعالیت های بورس بازی نیز یکی از عوامل تاثیرگذار بر سطح قیمت‎ها شده است. هم‎چنین مشخص شده است که تعداد روزهایی که کشورهای عضو oecd برای تامین تقاضای خود، نفت ذخیره می کنند (روزهای پوششی) مهم‎ترین عامل بنیادی در تعیین قیمت نفت است.