تجربه دو دهه بکارگیری راهنماهای طبابت بالینی در ایران (1400-1380)

زمینه و هدف: راهنماهای طبابت بالینی حاوی توصیه هایی برای بهینه سازی مراقبت از بیمار هستند که با مرور نظام‌مند شواهد و ارزیابی مزایا و معایب گزینه های جایگزین انجام می‌ گیرند. راهنماها نقش مهمی در بهبود کیفیت خدمات، کاهش تنوع روش‌های درمانی، کاهش خطاهای پزشکی، مدیریت هزینه‌های سلامت و افزایش ایمنی بیمار دارند. این مطالعه با هدف تحلیل تصمیم‌ها، پیامدها و روندهای سیاستی بکارگیری راهنماهای طبابت بالینی در ایران طی سال های 1380 الی 1400 انجام گرفت. روش کار: این پژوهش از نوع تحلیل سیاست‌گذاری سلامت بوده که با استفاده از رویکرد تحلیل از فرایند سیاست (analysis of the policy process) انجام گرفت. برای جمع آوری داده ها از روش بررسی اسناد سیاستی (تعداد=79) و مصاحبه کیفی (تعداد=27) استفاده گردید.  تحلیل اسناد سیاستی به روش تحلیل محتوا و با استفاده از نرم افزار excel انجام گرفت. تحلیل مصاحبه ها به روش تحلیل چارچوبی و با استفاده از نرم افزار maxqda10  انجام گرفت. نتایج: سیاست‌ بکارگیری راهنماهای طبابت بالینی در ایران از سال 1380 شروع و طی دو دهه گذشته تکامل یافته است. طی سال های 1395 الی 1400 تعداد 836 راهنمای طبابت بالینی (محصولات دانشی) ابلاغ شده است، اما به گفته مشارکت کنندگان بسیاری از این راهنماهای کیفیت لازم را نداشته‌اند و مورد استفاده پزشکان قرار نگرفته‌اند. یافته های مطالعه نشان داد که در ایران زمینه مناسبی جهت بکارگیری راهنماهای طبابت بالینی وجود دارد و سیاست‌های بکارگیری راهنماهای طبابت بالینی از محتوای مناسبی برخوردار هستند، اما در توسعه (تدوین و بومی سازی) و اجرای راهنماهای طبابت بالینی شکاف عمیقی وجود دارد. نتیجه گیری: هرچند روند بکارگیری راهنماهای طبابت بالینی در ایران بهبود یافته است، اما اجرای راهنماهای طبابت بالینی در کشور با چالش‌هایی مواجهه است و به طور کامل اجرا نشده‌اند. بنابراین نیاز به اتخاذ روش‌ها و رویکردهای استاندارد و جدید برای بهبود کیفیت و قابلیت اطمینان از راهنماهای بالینی وجود دارد. همچنین حمایت دولت، وزارت بهداشت، جامعه پزشکی، سازمان های بیمه گر و سایر ذینفعان، همراه با همکاری و تلاش در زمینه سیاست گذاری ها ضروری است. 

two decades of experience of using clinical practice guidelines in iran (2001-2021)

background and aim: clinical practice guidelines (cpgs), are recommendations intended to optimize patient care based on systematic reviews of available evidence and assessment of the benefits and harms of alternative care options. cpgs play an important role in improving the quality of care, reducing the diversity of treatment methods, reducing medical errors, managing health costs and increasing patient safety. this study was conducted with the aim of analyzing the decisions, consequences and policy trends of using cpgs in iran during the period 2001-2021. materials and methods: this study was a type of health policy analysis, carried out using analysis of the policy process approach. data were collected through reviewing policy documents (n=79) and qualitative interviews (n=27). analysis of policy documents was done using the content analysis method, the software used being excel software, while for analysis of the interviews the framework analysis method was used, the software being the maxqda10 software. results: the policy of using cpgs in iran started in 2001 and has improved over the past two decades. during the period 2016-2021 a total of 836 cpgs (knowledge products) were published, but according to the participants, many of these cpgs or knowledge products did not have the necessary quality and were not used by physicians. the findings of this study also showed that in iran there is a suitable atmosphere for implementing cpgs and the policies of using them are sound policies; however, there is a huge gap between the development and implementation of cpgs.conclusion: although the process of applying cpgs has improved in iran, their implementation faces challenges and, thus, they have not been fully implemented. therefore, there is a need to adopt new standard methods and approaches to improve the quality and reliability of cpgs. certainly, the support of the government, ministry of health and medical education, the medical community, insurance organizations and other stakeholders, along with proper collaboration and appropriate policy formulations, are essential to achieve success.