ارتباط ترجیحات غذایی، سواد سلامت و شاخص توده بدنی در دانش آموزان دوره دوم ابتدایی شهرستان ملکان

زمینه و هدف: ترجیحات غذایی و سواد سلامت از تعیین کننده‌های کلیدی انتخاب غذا در دوران کودکی و نوجوانی است که موجب بروز بیماریهای مزمن در دوره بزرگسالی می‌گردد. این مطالعه با هدف تعیین ارتباط ترجیحات غذایی، سواد سلامت و شاخص توده بدنی در بین دانش آموزان ابتدایی شهرستان ملکان در استان آذربایجان غربی در سال1401-1400 طراحی و انجام شد.روش کار: این مطالعه از نوع مقطعی، توصیفی-تحلیلی با شرکت 582 دانش آموز دختر و پسر، مقطع ابتدایی دوره دوم (پایه‌های چهارم، پنجم، ششم) مدارس دولتی و غیرانتفاعی سه شهر، شهرستان ملکان( ملکان، لیلان و مبارکشهر) با روش نمونه گیری خوشه ای تصادفی دومرحله‌ای انجام شد. اطلاعات با استفاده از پرسشنامه سه قسمتی؛ سوالات زمینه‌ای، سوالات ﺳﻮﺍﺩ ﺳﻼﻣﺖ ﻧﻮﺟﻮﺍﻧﺎﻥ و پرسشنامه محقق ساخته ترجیحات غذایی به صورت آنلاین در بستر برنامه پرس‌لاین، ﺟﻤﻊ آوری گردید. از نسبت روایی محتوا و شاخص روایی محتوا برای روایی و از شاخص آلفای کرونباخ برای پایایی پرسشنامه استفاده شد (0/91 =cvi = 0/98،cvr، آلفای کرونباخ بالای 0/7). ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻭﺗﺤﻠﻴﻞ ﺩﺍﺩﻩ ﻫﺎ توسط آزمونهای من ویتنی، تی تست، تحلیل واریانس یک طرف، کروسکال والیس و کای اسکوئر در سطح معناداری 0/05 با استفاده ﺍﺯ ﻧﺮﻡ ﺍﻓﺰﺍﺭ spss 26  انجام شد.نتایج: بین ترجیحات غذایی دانش آموزان با متغیرهای سواد سلامت ارتباط معنی دار آماری مشاهده شد(0/001˂p) میانگین سواد سلامت دانش آموزان دختر(36/49±7/55) کمی بیشتر از میانگین سواد سلامت پسران (29/79±49/9) بود ولی میانگین نمره سواد سلامت کل دانش آموزان در محدوده نه چندان کافی تعیین شد (00/33±52/9).  همچنین بین نمایه توده بدنی دانش آموزان با ترجیحات غذایی(0/001˂p) و سواد سلامت (0/001˂p) رابطه آماری معنی داری مشاهده شد. نتیجه گیری: با توجه به اینکه سواد سلامت نوجوانان، در محدوده نه چندان کافی بود و بین سواد سلامت، ترجیحات غذایی و نمایه‌ی توده بدنی در نوجوانان ارتباط مثبت گزارش شده به این شکل که با افزایش سواد سلامت، ترجیحات غذایی سالم نیز ارتقا می‌یابد، به نظر می‌رسد استفاده از مداخلات مبتنی برچارچوب تئوریک در بین دانش آموزان در جهت افزایش سواد سلامت و تصحیح ترجیحات غذایی آنان بتواند راهبردهای بالقوه‌ای جهت تعدیل شاخص توده بدنی و نهایتا پیشگیری از چاقی و اضافه وزن در این گروه سنی باشد. 

associations between food preferences, health literacy and body mass index among primary school students in malekan county, iran

background and aim: food preferences and health literacy ─ key determinants of food choices in childhood and adolescence ─ are determinants of chronic diseases in adulthood. this study aimed to determine associations between food preferences, health literacy and body mass index (bmi) among elementary school students in malekan city, west azarbayejan province, iran in 2021-2022.materials and methods: this cross-sectional descriptive-analytical study included 582 male and female primary-schoolers in the fourth, fifth and sixth grades in both the public and private  schools in malekan county (malekan, lilan, and mubarakshahr) selected by the two-stage randomized cluster method. a questionnaire including background questions and questions about health literacy and a researcher-made checklist of food preferences was used to collect data online using the pros-online platform. the content validity ratio and index were used to determine validity and cronbach’s alpha index to check for the reliability of the questionnaire (cvi=0.98, cvr=0.91, cronbach’s alpha > 0.7). data were analyzed using mann-whitney, t-test, one-way analysis of variance, kruskal-wallis and chi-square tests at a significance level of 0.05 using spss 26. results: the average health literacy score of all the students was rather low (52.9±00.33), that of the female students (55.7±36.49) being slightly higher than that of the boys (49. 9±29.79). further analysis of the data showed that there was a statistically significant relationship between the students’ food preferences and health literacy variables (p<0.001). furthermore, statistically significant relationships were observed between the students’ bmi and their food preferences (p˂0.001) and health literacy (p˂0.001).conclusion: considering the low level of health literacy of the adolescents and a positive relationship between health literacy, food preferences and bmi in adolescents, it can be concluded that increasing their health literacy will improve their healthy food choices. therefore, it seems that interventions based on a theoretical framework aiming at increasing the students’ health literacy and improving their food preferences can be beneficial to them as a potential strategy for improving their healthy eating patterns resulting in preventing overweight and obesity.