وضعیت و تعیین‌کننده‌های فاصله موالید در بین زنان روستایی

زمینه و هدف: فاصله گذاری مناسب بین موالید به عنوان یکی از عوامل تضمین کننده سلامت مادر و کودک همواره مورد تاکید و توجه قرار گرفته است. برنامه‌های بهداشت باروری برای تحقق این امر مهم، ضروری به نظر می‌رسد. فاصله‌گذاری به معنی تلاش برای حفظ فاصله‌ای مشخص بین تولدها است که صریحاً نسبت به کودک تازه متولد شده تعریف خواهد شد. بارداری با فواصل نزدیک که گاهی در ادبیات بهداشت و سلامت عمومی با عنوان تکرار سریع حاملگی یاد می‌شود، خطر بیماری‌های نامطلوب مادر و کودک را افزایش خواهد داد. ادبیات موجود در این حوزه نشان داده است که هر سال بیش از 54 میلیون زن از عوارض طول دوره بارداری و زایمان رنج می‌برند و حدود 1.5 میلیون نفر نیز فوت می‌کنند که 99 درصد این مرگ‌ها به کشورهای در حال توسعه اختصاص دارد. از آن جا که زمان و فاصلۀ تولدهای متعاقب یکی از تعیین‌کننده‌های اصلی باروری است از این‌رو محققانی که باروری را تحلیل می‌کنند همیشه دو عامل فوق را بررسی کرده‌اند. به‌علاوه نشان داده شده است که فاصله کوتاه بین موالید، پیامدهای منفی بی‌شماری در دوران کودکی و بزرگسالی خواهد داشت. هدف مطالعه حاضر تعیین فاصله موالید در میان زنان روستایی و تعیین‌کننده‌های آن در استان فارس است. با مطالعه فوق تلاش شد که گروه زنان آسیب‌پذیر مشخص شوند تا در برنامه‌ریزی‌های حوزه سلامت و بهداشت باروری مورد توجه ویژه‌ای قرار گیرند. با این هدف می‌توان سطح عمومی سلامت مادر و کودک را در جامعه نیز ارتقاء داد.روش بررسی: مطالعه حاضر از نوع مقطعی و تحلیلی است که با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته انجام شده است. نمونه آماری دربرگیرنده 882 نفر از زنان دارای همسر 15 تا 49 ساله ساکن در مناطق روستایی استان فارس است که حداقل دو فرزند داشته‌اند. پیمایش با تکنیک نمونه‌گیری خوشه‌ای در مهر ماه سال 1394 انجام شده است. سن زن، سن همسر، سال ازدواج، قومیت، مذهب، سطح تحصیلات، و وضعیت اشتغال متغیرهای مستقل تحقیق حاضر بودند. همچنین سال تولد هر فرزند از زنان پرسیده شد. فاصله موالید متغیر وابسته تحقیق حاضر بود. در مطالعه حاضر با توجه به سطح میزان باروری زنان، فواصل بین موالید اول و دوم و نیز موالید دوم و سوم مورد توجه و تاکید قرار گرفته شد. تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از جداول فراوانی و آزمون رگرسیون خطی چند متغیری در محیط نرم افزار spss نسخه 16 انجام شده است. سطح معنی‌داری نیز 05/ 0 در نظر گرفته شده است.یافته‌ها: نتایج نشان داد که میانگین و انحراف معیار سن شرکت کنندگان 6.25 ± 35.29 و در مقابل میانگین و انحراف معیار سن همسران آن‌ها 6.89 ± 40.31 بود. میانگین و انحراف معیار سن زنان در اولین ازدواج 3.95 ± 19.56 بود. عمده پاسخگویان فارس و شیعی مذهب بودند. غالب زنان مورد مطالعه با نسبت 53.6 درصد دو فرزند داشتند. به‌علاوه، چهار درصد زنان روستایی تحصیلات دانشگاهی یا بالاتر از دیپلم داشتند که درصد مشابه برای مردان 5.6 درصد بود. یافته‌ها همچنین نشان داد که بیشترین نسبت زنان روستایی و شوهران‌شان تحصیلات راهنمایی و کمتر داشتند. همچنین 3.3 درصد زنان روستایی شاغل و در مقابل 94.9 درصد همسران آن‌ها شاغل بودند. به‌علاوه، یافته‌ها از آن حکایت داشت که 83.6 درصد خانوارهای روستایی کمتر از یک میلیون تومان و 0.9 درصد نیز بیش از 2.5 میلیون تومان درآمد ماهانه داشتند. نتایج نشان داد که 31.8 درصد از زنانی که دو فرزند داشتند فرزند دوم خود را با فاصله کمتر از سه سال از فرزند اول به دنیا آورده‌اند. این نسبت برای زنانی که سه، چهار و یا پنج فرزند داشته‌اند به ترتیب برابر با 52، 65.7 و 80 درصد بوده است. نتایج گویای آن بود که فاصله تولد دوم تا سوم به ترتیب برای 25.3، 50.5 و 78.8 درصد از زنانی که سه، چهار یا پنج فرزند داشته‌اند کمتر از سه سال بوده است. تمامی زنانی که چهار فرزند داشتند فرزند چهارمی را با فاصله کمتر از سه سال از فرزند قبلی خود به دنیا آورده بودند. تحلیل چند متغیره داده‌ها نشان داد که متغیرهای قومیت (0.023 =p) و مذهب (0.002 =p) اثر معنی‌داری بر فاصله فرزند اول تا دوم داشتند به طوری که متوسط فاصله موالید زنان روستایی متعلق به قومیت فارس و نیز زنان اهل تشیع بیشتر از متوسط این فاصله برای زنان سایر قومیت‌ها و زنان اهل تسنن بود. دو متغیر قومیت (0.001 =p) و مذهب (0.027 =p) نیز تنها متغیرهای معنی‌دار تاثیرگذار بر فاصله فرزند دوم تا سوم زنان روستایی استان فارس بود.نتیجه‌گیری کلی: نتایج این مطالعه نشان داد که ویژگی‌های جمعیتی و اقتصادی اجتماعی اثر نسبتاً مشابهی بر فاصله موالید تا فرزند سوم دارد اما قدرت تبیین‌کنندگی مشخصه‌های فوق برای موالید رتبه دوم تا سوم به طور نسبی افزایش می‌یابد. به‌عبارتی می‌توان گفت در موالید رتبه‌های اول تا سوم کنش فرزندآوری زنان روستایی، مشخصاً فاصله موالید، نسبتاً یکسان است و تفاوت زیادی برحسب ویژگی‌های اقتصادی اجتماعی زنان ندارد. قومیت و مذهب اثرات معنی‌داری بر فاصله موالید داشتند. قومیت و مذهب زنان مورد بررسی می‌تواند با وضعیت اقتصادی اجتماعی آن‌ها در ارتباط باشد. به نظر می‌رسد زنان شاغل به منظور ترکیب نمودن فرزندآوری و اشتغال، مجبورند فاصله فرزندآوری خود را افزایش دهند. با این وجود، در مطالعه حاضر، هیچ رابطه معنی‌داری بین وضعیت اشتغال زنان و فاصله موالید به دست نیامد اما یافته‌های این مطالعه نشان داد که زنان شاغل در مقایسه با زنان خانه‌دار، فرزند دوم خود را با فاصله بیشتری از فرزند اول به دنیا می‌آورند اما فاصله تولدهای دوم تا سوم بالعکس است. تحصیلات زنان در مطالعات پیشین از متغیرهای معنی‌دار تاثیرگذار بر فاصله بین موالید بوده است که در مطالعه حاضر چنین رابطه معنی‌داری به دست نیامد. بر اساس یافته‌های فوق می‌توان نتیجه گرفت که زنان اهل تسنن و زنان غیر فارس زبان باید مورد توجه بیشتری قرار بگیرند و اهمیت فاصله‌گذاری مناسب بین موالید باید به این زنان آموزش داده شود. زنان مذکور نیازمند توجه بیشتری با هدف آگاه سازی در ارتباط با فاصله مناسب موالید هستند. با اتخاذ و اجرایی کردن دوره‌های آموزشی لازم در میان زنان آسیب‌پذیر می‌توان خلاء فوق را کاهش داد و در نتیجه سطح عمومی سلامت این دسته از مادران و نوزادان آن‌ها را نیز ارتقاء بخشید.

The Status and Determinants of Birth Interval in the Rural Women of Fars Province, Iran

Background Aims: Proper intervals between births have been emphasized as a factor to guarantee the health of the mother and infant. Therefore, reproductive health programs are essential to achieving this important goal. Birth intervals are an effort to maintain a certain interval between births, which is explicitly defined relative to the newborn. Closely birth intervals are referred to as rapid repeated pregnancy in the public health and medical literature and increase the risk of various disorders in the mother and infant. The current literature in this regard indicates that more than 54 million women suffer from health problems during pregnancy and delivery each year, and approximately 1.5 million die, 99% of which occur in developing countries. Since the time and interval of subsequent births are the main determinants of fertility, fertility researchers have widely investigated these factors. In addition, evidence suggests that short intervals between births cause numerous adverse consequences in childhood and adulthood. The present study aimed to investigate the birth intervals and its determinants in the rural women of Fars province, Iran. In general, we sought to identify the vulnerable groups of women that need special attention in health and reproductive health programs, so that the general health of mothers and infants would be promoted in the community.Materials Methods: This crosssectional, analytical study was conducted using a researchermade questionnaire on 882 married women aged 1549 years with two or more children living in the rural areas of Fars province. The survey was performed using cluster sampling in October 2015. The independent variables included age, age of the spouse, year of marriage, ethnicity, religion, education level, and occupation status. In addition, the birth year of each child was recorded by asking the women, and birth interval was the dependent variable. Based on the fertility level of the women, the intervals between the first and second births, as well as the second and third births, were also considered and emphasized. Data analysis was performed in SPSS version 16 using frequency tables and multiple regression analysis at the significance level of 0.05.Results: The mean age of the participants was 35.29 ±6.25 years, and the mean age of the spouses was 40.31 ±6.89 years. The mean age of the women in the first marriage was 19.56 ±3.95 years. The majority of the respondents were Persians and Shiites, and the majority of the women (53.6%) had two children. Furthermore, 4% of the rural women had academic education or higher educational degrees than diploma, and this rate was estimated at 5.6% for men. The findings also indicated that the largest proportion of the rural women and their spouses had secondary education or lower. In terms of occupation status, 3.3% of the rural women and 94.9% of the spouses were employed. In addition, approximately 83.6% of the rural households earned less than 10 million Rials, and 0.9% earned more than 25,000,000 million Rials per month. According to the results, 31.8% of the women with two children gave birth to their second child less than three years after the birth of the first child. This rate was estimated at 52%, 65.7%, and 80% for the women with three, four, and five children, respectively. The interval between the second and third birth for 25.3%, 50.5%, and 78.8% of the women with three, four, and five children was less than three years, respectively. On the other hand, all the women with four children gave birth to their fourth child less than three years after their last child. The multivariate analysis of the data indicated that ethnicity (P=0.023) and religion (P=0.002) had a significant effect on the birth interval between the first and second births, and the average birth interval in the Persian and Shiite women was higher than the women of other ethnicities and Sunni women. Notably, ethnicity (P=0.001) and religion (P=0.027) were the only significant variables to affect the interval between the birth of the second and third children of the rural women in Fars province. Conclusion: According to the results, demographic and socioeconomic characteristics had relatively similar effects on the birth interval between the first and third children, while the explanatory power of these factors increased relatively with the interval between the second and third births. In other words, the interval between the first and third childbirths in the rural women was relatively the same, and no significant differences were observed in terms of the socioeconomic characteristics of the women. Ethnicity and religion also had significant effects on the birth interval, which could be associated with the socioeconomic status of the rural women. It seems that the employed women had to increase their birth intervals due to the combination of childbirth and occupation. Nevertheless, no significant correlation was denoted between the occupation status of the women and birth intervals, while our findings indicated that the employed women were more likely to give birth to their second child within an increased interval from the first birth compared to the unemployed women, while it was the opposite in the case of the interval between the second and third births. Previous studies have indicated that the education level of women is a significant influential factor in birth intervals, while no such significant correlation was observed in this study. Furthermore, it could be inferred that the Sunni and nonPersian women needed more attention as a vulnerable population, and they should be properly trained on the importance of adequate birth intervals. These women also need more attention to raise their awareness regarding adequate birth intervals. By adopting and implementing the necessary training courses in vulnerable women, the issues associated with birth intervals could reduce, which in turn promotes the general health of these women and their infants.