کاربرد مدل رفتار برنامه ریزی شده در پیش‌بینی رفتارهای محافظتی از حوادث ترافیکی شهری

مقدمه: ایران یکی از بالاترین نرخ مرگ و میر ناشی از حوادث ترافیکی در میان کشورهای جهان را دارا است. این مطالعه به منظور پیشگویی رفتارهای محافظتی از حوادث ترافیکی درون شهری مبتنی بر سازه های مدل رفتار برنامه ریزی شده طراحی شده است.روش بررسی: این مطالعه توصیفی-تحلیلی در سال 1401 در شهر یزد بر روی 140 نفر از افراد دارای گواهینامه رانندگی به روش تصادفی طبقه بندی شده انجام شد. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه‌ای دارای سه بخش: ویژگیهای جمعیت شناختی؛ سنجش سازه های نظریه رفتار برنامه ریزی شده؛ ارزیابی عوامل اجتماعی - فرهنگی رفتارهای رانندگی بود. تحلیل داده ها در نرم افزار spss و با استفاده از آزمون های آماری تی یک نمونه ای، مجذور کای، و رگرسیون خطی تک متغیره صورت گرفت.یافته ها: در این مطالعه میانگین سنی افراد 39.1 با انحراف معیار 11 بود. بر اساس نتایج مطالعه، 33 % واریانس مربوط به رفتارهای محافظتی رانندگی با متغیرهای وارده بر مدل قابل پیش‌بینی است. سازه های قصد رفتاری (β=0/414, p<0/0001) و کنترل رفتاری درک شده (β= 0/246 p= 0/003) عامل تعیین کننده رفتارهای محافظتی در رانندگان درون شهری یزد هستند. نتیجه گیری: در این مطالعه کنترل رفتاری درک شده  قوی‌ترین پیش‌بینی کننده قصد رفتار های محافظتی در رانندگی درون شهری می باشد. گاهی انجام رفتار نیازمند مهارتهایی است که فرد دارا نمی باشد که با افزایش کنترل رفتاری درک شده می تواند منجر به مهارت در رانندگی شود. بنابراین، رفتار برنامه ریزی شده چارچوب نظری امیدوارکننده‌ای را برای بهبود اثربخشی تلاش‌های پیشگیری از حوادث ترافیکی ترسیم می کند. 

an application of the theory of planned behavior to predict the protective behaviors from urban traffic accidents

introduction: iran has the highest annual fatality rate in traffic accidents among countries in the world.  this study is designed to predict the protective behaviors of intra-urban traffic accidents based on the constructs of the theory of planned behavior (tpb).methods: this descriptive-analytic study was conducted in 2022 in yazd city on 140 people with driver’s license using stratified random sampling method. data were collected through a questionnaire with three parts including demographic variables, evaluation of the tpb constructs, and assessment of socio-cultural factors of driving behaviors.  data analysis was performed by spss version 26 using one-sample t-test, chi-square, and univariate linear regression tests.results: in this study, the mean age of subjects was 39/1 with a standard deviation of 11. based on the results of the study, 33% of the variance related to protective driving behavior could be predicted with the variables included in the model. the constructs of behavioral intention (β=0/414, p<0/0001) and perceived behavioral control (β= 0/246 p= 0/003) were the determinants of protective behaviors in yazd city drivers.conclusion: in the present study, the perceived behavioral control was the strongest predictor of protective behavioral intention in intra-urban driving. sometimes, performing a behavior necessitates the acquisition of skills that a person lacks, and increasing perceived behavioral control can lead to improved driving skills. therefore, tpb offers an effective theoretical framework for increasing the efficacy of traffic accident prevention initiatives.