طراحی و اعتبار سنجی الگوی قرآنی- روایی امید درمانی با رویکرد درمان یکپارچه توحیدی

مقدمه: در قرآن کریم، بارها و به شیوه های مختلف، دربارۀ امید و امیدواری به آینده سخن گفته شده است. به طور کلی بررسی مفهوم امید، بیانگر این است که امید در هر حالت، به معنای انتظار برای دستیابی به هدف، همراه با تلاش است. در سالهای اخیر، برای دستیابی به چنین هدفی مخصوصا در ایران، از درمانگری یکپارچه توحیدی بهره می برند. این مطالعه با هدف طراحی و اعتبار سنجی الگوی قرآنی روایی امید درمانی با رویکرد درمان یکپارچه توحیدی انجام گرفت. روش بررسی: این مطالعه بصورت روشی ترکیبی (کیفی و کمی) از نوع اکتشافی است. نمونه آماری در بخش کیفی 48 نفر به روش نمونه گیری هدفمند و در بخش کمی 313 نفر به روش نمونه گیری طبقه ای نسبی انتخاب شدند. ابزار پژوهش در بخش کیفی چک لیست و مصاحبه نیمه ساختارمند ودر بخش کمی پرسشنامه محقق ساخته بود. در فرایند تحقیق ادبیات امید در قرآن و روایات و منابع روانشناسی مورد مطالعه قرار گرفت و شاخصهای امید و امید درمانی از این ادبیات استخراج گردید، سپس بر اساس الگوهای درمان یکپارچه توحیدی، سازه‌هاییبه شکل مراحل درمان برای شاخص ها تعریف شد. نهایتا میزان تناسب شاخص ها با سازه‌ها و سازه‌ها با مراحل الگوهای موجود سنجیده شد. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات بخش کیفی از کدگذاری آزاد و در بخش کمی از تحلیل عاملی اکتشافی، تحلیل عامل تاییدی استفاده شد. یافته ها: یافته‌ها حاکی از استخراج الگوی قرآنی روایی امید درمانی در 4 مرحله، 8گام، 15 مولفه و 75 گویه است. مراحل و مولفه های الگو: مرحله1) درک معنا و مقصد امید توحیدی (انتظار امری محبوب از سوی خداوند/احسان از سوی خدا/ آرامش در پیشگاه خدا/میل به حقیقت امید اخروی/امید دنیوی)، مرحله2) تعیین مسیرهای امید توحیدی (نگرش مثبت به حل مشکلات/ درک نیازها و آرزوها/ ایجاد رفتار توحیدی)، مرحله3) معنا بخشیدن به امید توحیدی (تقویت ایمان و اعتقاد/انجام مناسک و عبادات/ امید به جلب رحمت و مواهب الهی/امید به پرهیزکاری و هدایت الهی) و مرحله4) یکپارچه‌سازی باور و رفتار توحیدی (یکپارچه سازی باور و رفتار). نتیجه گیری: با توجه به میزان تناسب الگوهای امید درمانی و الگوی ارایه شده در این پژوهش می توان گفت الگوی حاضر برای درمان ناامیدی کارساز باشد.

Design and Validation of Quranic-Narrative Model of Hope Therapy with Integrated Monotheistic Treatment Approach

Introduction: In the Holy Quran, hope, especially hope for the future, has been addressed many times and in different ways. In general, the study of the concept of hope shows that in any case, hope means expecting to achieve the goal accompanied by effort. In recent years, to achieve such a goal, especially in Iran, integrated monotheistic therapy has been used. The aim of this study was to design and validate the Quranicnarrative model of hope therapy with an integrated monotheistic treatment approach.Methods: This is an exploratory, combinedmethod study (qualitative and quantitative) .The statistical sample in qualitative section consisted of 48 people who were selected by purposive sampling method, and in quantitative section, 313 people were selected by relative stratified sampling method. The research tool regarding the qualitative section , was a researchermade questionnaire. In the process of the review of literature, hope in Qur #39;an and hadiths and psychological sources were studied, and the indicators of hope and hope therapy were extracted from this literature. Then, according to the integrated monotheistic treatment models, structures in the form of the treatment processes were defined for indicators. Finally, the appropriateness of the indicators with the structures ,and the structures with the stages of the existing models was measured. Free coding was used to analyze the qualitative part of the information and confirmatory factor analysis was used in the quantitative part of the exploratory factor analysis.Results: The findings indicate the extraction of the Quranicnarrative model of hope therapy in 4 stages, 8 steps, 15 components and 75 items. Stages and components of the model are: Step 1) understanding the meaning and destination of monotheistic hope (expecting something desirable from God / benevolence from God / peace before God / desire for truth otherworldly / worldly hope), step 2) determining the paths of monotheistic hope ( positive attitude to solving problems / understanding needs and desires / creating monotheistic behavior), step 3) giving meaning to monotheistic hope (strengthening faith and belief / performing rituals and prayers / hope to attract divine mercy and blessings / hope for piety and divine guidance) ,and step 4) integration of monotheistic belief and behavior (integration of belief and behavior).Conclusion: Considering the appropriateness of hope therapy models and the model presented in this study, it can be said that the current model is effective in treating despair.