برابری یا انصاف: شواهدی از بازی‌های اقتصاد رفتاری

کارایی، انصاف، برابری و عدالت مهم‌ترین واژه‌های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی در طول تاریخ بشر بوده‌اند که اندیشه جوامع و تمدن‌ها را به خود مشغول داشته‌اند. برداشت هر جامعه از این مفهوم‌ها اثرهای مهمی بر بازارهای کار، کالا و خدمات و بر توزیع درآمد و انتظارهای جامعه از دولت دارد. در پژوهش پیش‌ رو با مشاهده آزمایشگاهی از راه بازی‌های رفتاری، تصمیم‌های توزیعی (برابری یا انصاف‌گرایی) نمونه ای 108 نفره از جامعه مورد نظر (دانشجویان دانشگاه مازندران) برآورد شد. اثر شرایط بازی‌ها (بی‌طرف، شریک دیگر، بی‌طرف و شریک گروهی) بر تصمیم‌های افراد برای انتخاب توزیع درآمد به شکل برابری طلبی، کارایی طلبی، خودخواهانه و ایثارگرانه سنجیده شده است. نتیجه‌ها از آن حاکی است که منفعت گروهی باعث تبانی برای افزایش سهم‌خواهی از حساب مشترک شده و منتفع‌نبودن باعث تمایل بیشتر به ‌سوی استحقاق‌ها و کارایی‌طلبی در تصمیم توزیعی می‌شود. تابع توزیعی در دیدگاه بازیکنان تابعی با عرض از مبدا مثبت است. همچنین درآمد دریافتی با افزایش استحقاق افزایش پیدا می‌کند؛ اما این رابطه یک به یک نیست. احساس نوع‌دوستی در دومین تصمیم مشترک دیده می‌شود؛ در حالی ‌که در تصمیم اول مشترک این احساس کمتر است. احساس پایمال‌شدن حق در تصمیم‌های غیرمنصفانه گذشته برای افراد، آنها را برای تصمیم‌گیری غیرمنصفانه آتی ترغیب می‌کند.