بانکداری اسلامی؛ چالش‌های نظری ـ عملی و راهکارها

ایده بانکداری اسلامی نخستین‌بار در دهه 1950 مطرح شد و هم اکنون بیش از صد نوع بانک اسلامی وجود دارد. بانکداری اسلامی از ابتدای پیدایش تاکنون دستخوش تغییرها، مشکل‌ها و چالش‌های فراوانی بوده است. به‌ویژه تغییرهای اخیر جهان، فناوری اطلاعات (it ) و بحث‌های مربوط به سازمان تجارت جهانی (wto)، بانک‌های اسلامی را در رقابت هرچه بیشتر با بانک‌های سنتی قرار داده است.در مقاله، نخست به‌صورت موردی به بررسی مشکل‌ها و چالش‌های عملی مواجه با بانکداری اسلامی در چند کشور غربی و عربی که به‌وسیله اقتصاددانان اسلامی و منتقدان مطرح می‌شود و سپس ضمن طبقه‌بندی این مشکل‌های نظری و اجرایی در سطح‌های خرد و کلان، اثراها و نتیجه‌های اقتصادی ناشی از آن، مورد بررسی قرار می‌گیرد. هم‌چنین راهکارهایی که در تحقیق‌های اسلامی به‌صورت پراکنده برای رفع برخی از این مشکل‌ها ارایه ‌‌‌شده، ارزیابی می‌شود. با وجود تحول‌های کمی و کیفی که به‌ویژه در سال‌های اخیر در کشورهای اسلامی صورت گرفته، با تجویز روش‌هایی چون عقدهای مبادله‌ای، صکوک اسلامی و عملیات خرید دین و غیره، این مشکل‌ها تا حدودی از بُعد نظری برطرف شده است ولی در عمل، کشورهای اسلامی از جمله ایران هنوز با برخی از این مشکل‌ها رو‌به‌رو هستند.