صکوک مزارعه و مساقات؛ ابزار مالی مناسب برای توسعه بخش کشاورزی ایران

خلا حاصل از حذف اوراق قرضه از بازار سرمایه از یک سو و قابلیت‌ عقدهای اسلامی برای طراحی ابزارهای مالی از سوی دیگر، باعث شده انواعی از ابزارهای مالی اسلامی به‌عنوان صکوک از سوی کارشناسان مالی اسلامی پیشنهاد شود، گرچه همه آنها معیار‌های لازم فقهی و اقتصادی را ندارند، اما برخی در عین رعایت ضوابط شرعی، قابلیت‌های بالای عملیاتی و توجیه اقتصادی دارند. این مقاله در‌صدد است دو نوع از این ابزارها که براساس قراردادهای مزارعه و مساقات طراحی شده‌اند را تبیین کند، در این ابزارها، فعالان بخش کشاورزی چون بانک کشاورزی، شرکت‌های دولتی و خصوصی فعال در عرصه کشاورزی، می‌توانند با انتشار اوراق بهادار مزارعه و مساقات، سرمایه‌های نقدی افراد حقیقی و حقوقی را جذب کرده، به وکالت از طرف آنان اراضی و باغ های مناسب برای زراعت و باغداری را احداث یا خریداری کنند سپس آن اراضی و باغ‌ها را از طرف صاحبان اوراق به قراردادهای مزارعه و مساقات به زارعین و باغداران واگذارند، آن‌گاه سود حاصل از محل این قراردادها را جمع‌آوری کرده بعد از کسر حق‌الوکاله میان صاحبان اوراق توزیع کنند.اوراق بهادار مزارعه و مساقات از نوع ابزارهای مالی انتفاعی بوده، نرخ بازدهی متناسب با نرخ بازدهی بخش کشاورزی خواهند داشت، این ابزارها از یک سو با هدایت نقدینگی به سمت بخش کشاورزی، باعث افزایش اشتغال و تولید در این بخش شده، رفاه عمومی کل جامعه به‌ویژه کشاورزان را بالا می‌برد از سوی دیگر، باعث گسترش بازارهای مالی ایران می‌شوند. مزیت دیگر این ابزارها آن است که از تقسیم‌شدن بی‌رویه زمین‌های زراعی و باغ‌های بزرگ جلوگیری می‌کند.