تحلیل ماهیت و کارکرد معاملات اجتماعی از منظر انطباق با شریعت

درجه کارایی نظام مالی عاملی است که سبب تفاوت اقتصادهای توسعه‌یافته و توسعه‌نیافته می‌گردد. از مولفه‌های گسترش بازار سرمایه، توسعه ابزارهای مالی اسلامی است. با توجه به اینکه در کشورهای اسلامی بازار سرمایه متعارف و ابزارهای آن که متکی بر ربا، قمار و ... است موانع شرعی دارد، اندیشمندان جوامع اسلامی درصدد ابداع ابزارهای متنوعی برآمدند که منطبق با اصول شریعت بوده و کارایی اقتصادی داشته باشند. معاملات اجتماعی یکی از نوآوری‌های صنعت فین‌تک می‌باشد که با فراهم‌آوردن بستری جهت اشتراک‌گذاری اطلاعات، این فرصت را می‌دهد تا سرمایه‌گذارانی که مبتدی هستند با صرف هزینه‌های معاملاتی کمتر بتوانند استراتژی‌های معاملاتی معامله‌گران خبره را مشاهده و تقلید نمایند. با توجه به جایگاه مهم این معاملات در بازارهای مالی و مزایای آن، پژوهش حاضر ضمن معرفی معاملات اجتماعی به عنوان راهبردی جدید، این معاملات را از منظر ضوابط حاکم بر ابزارهای مالی اسلامی و همچنین از منظر معیارهای اقتصادی با روش تحلیل فقهی و توصیفی بررسی می‌کند. نتایج موید آن است که معاملات اجتماعی و اقسام آن به دلیل دارابودن شرایط اصل صحت عقود و مبری‌بودن از موانع فقهی (اکل مال به باطل، غرر، ضرر و ضرار، قمار و ربا) عقدی صحیح می‌باشد. به لحاظ اقتصادی نیز این معاملات ضمن تطابق با اهداف و روحیات متنوع سرمایه‌گذاران، همسو با رشد و عدالت اقتصادی بوده و قابلیت به‌کارگیری در سیاست‌های مالی دولت را دارد؛ لذا جوامع اسلامی می‌توانند با فراهم‌آوردن مدل عملیاتی و سازوکاری مناسب جهت به‌کارگیری معاملات‌ اجتماعی، گامی در راه توسعه‌ بازارهای مالی بردارند.

analysis of the nature and function of social transactions from the perspective of compliance with sharia

the difference between developed and underdeveloped economies can be found in the degree of efficiency of their financial system. one of the components of expanding the capital market is the development of financial instruments. in islamic countries, conventional capital market tools that rely on usury, gambling, etc. don’t work. therefore, the thinkers of islamic societies tried to invent tools that are in accordance with the principles of sharia and have economic efficiency. as part of fintech, social trading provides a platform for sharing information, which allows novice investors to observe and imitate the trading strategies of expert traders by spending less trading costs. considering the advantages and importance of these transactions in the financial markets, the present research, while introducing social trading as a new strategy, examines these transactions from the perspective of the rules governing islamic financial instruments and economic criteria with jurisprudential and descriptive analysis methods. the results show that social trading and their types are valid contracts due to the fact that they meet the conditions of the validity of contracts and are free from jurisprudential obstacles (unjust enrichment, uncertainty, loss and damage, gambling and usury). from an economic point of view, these transactions are in accordance with the diverse goals and moods of investors, in line with economic growth and justice, and have the ability to be used in the financial policies of the government. therefore, islamic societies can take a step for the development of financial markets by adopting a suitable mechanism to use social trading.