الگوی تمکین زکات در آموزه‌های اسلامی در مقایسه با الگوی اقتصادی تمکین مالیاتی

پژوهش حاضر به منظور مقایسه الگوی تمکین زکات در اسلام و الگوی اقتصادی تمکین مالیاتی، به روش تطبیقی تحلیلی صورت می‌گیرد؛ بدین ترتیب که آموزه‌های ناظر به تمکین زکات از آیات و روایات مربوطه استخراج و به کمک الگوهای اقتصادی تمکین مالیات و توسعه‌های آن در طول زمان دسته‌بندی می‌شوند و دلالت‌های آن در زمینه تمکین زکات استخراج و درنهایت دو الگو با یکدیگر مقایسه می‌شوند. عوامل اقتصادی موثر بر تمکین مالیاتی در دو دسته نئوکلاسیکی مبتنی بر منفعت ‌طلب ‌بودن انسان و رفتاری مانند انصاف، مقابله به مثل و ترغیب اخلاقی جای می‌گیرند. یافته‌ها نشان می‌دهد الگوی تمکین زکات علاوه بر این دو دسته متغیر از متغیرهای دیگری مانند هویت اسلامی، حسابداری ذهنی و وعده پاداش‌ها و مجازات‌های معنوی نیز بهره می‌برد که در الگوی اقتصادی یا وجود ندارد یا به گونه متفاوتی استفاده می‌شود. تفاوت دیگر آنکه الگوی اقتصادی با مبناقراردادن انسان اقتصادی به محاسبه مقدار بهینه متغیرهایی چون مجازات و حسابرسی می‌پردازد و سپس از عوامل رفتاری برای زدن تلنگر و افزایش تمکین استفاده می‌شود. اما در نظام زکات بالعکس، بیشترین اهمیت به کرامت انسان مسلمان و انگیزه‌های درونی و سپس فضایل انسانی (متغیرهای رفتاری) وی داده می‌شود و کمترین توجه به عوامل نئوکلاسیکی است. بر این اساس هر سیاست ترویج زکات باید بیشترین تکیه خود را بر ایمان افراد و آثار مثبت زکات بر پاکی روح و مال فرد، سپس بر فضایل انسانی همچون کمک به فقرا و درنهایت بر مشوق‌ها و مجازات‌های مادی قرار دهد.