مفهوم و ماهیت عدالت اجتماعی با رویکرد اسلامی

گستره معانی عدالت و کاربرد آن در عرصه‌های گوناگون؛ از جمله علوم اجتماعی و اقتصادی، ارایه تبیینی منسجم و مستدل از مفهوم و درون‌مایه محتوایی عدالت اجتماعی به‌عنوان خشت نخست هندسه معرفت عدالت اجتماعی را ضروری می‌‌کند. نوشتار پیش‌رو با تبیین مفهوم، ماهیت و تقسیم‌های عدالت اجتماعی و بررسی نظریه‌های مطرح در این‌باره به دنبال نشان‌دادن این مطلب است که ایده «وضع الشی فی موضعه» در تعریف عدالت اجتماعی فاقد پشتوانه کافی در لغت، نصوص دینی و اصطلاحات علمی است.مقاله نشان می دهد که مفهوم لغوی عدالت، برابری و معنای اصطلاحی آن در عدالت عام، برابری و مطابقت رای، عمل، رابطه و حالت‌های نفس با حق است که به‌طور خلاصه به «رعایت حق» تعبیر می‌شود. در عدالت اجتماعی، مقتضای رعایت حق، برابری همگان در اجرای قانون و برابری مقدار اعطای حق با میزان استحقاق است و چنین معنایی با ایده «اعطا کل ذی حق حقه» در تعریف عدالت سازگارتر است. مقاله پیش‌رو در ادامه به واکاوی معانی و کاربردهای «حق» و معنای مورد نظر آن در عدالت اجتماعی می‌پردازد و به این نتیجه می‌رسد که حق در تعریف عدالت اجتماعی به معنای اعتبار نوعی سلطه و امتیاز برای ذی‌حق و ملازم با پدیدساختن تکلیف برای «من‌ علیه‌الحق» است. نیز مفهوم حق متفاوت از مفهوم حکم بوده و حقوق استحبابی متداول در حیطه اخلاق را شامل نمی‌شود.