واکاوی معاملات بورس‌بازانه در بازار اوراق بهادار بر اساس موازین شریعت اسلام

سفته‌بازی (بورس‌بازی) فعالیتی است که طی آن یک معامله‌گر با خرید و فروش دارایی در افق زمانی کوتاه‌مدت، به دنبال کسب سود سریع ناشی از تغییرات و نوسانات قیمتی دارایی است. در طول تاریخ بازارهای مالی از یک سو، بورس‌بازان را مقصران اصلی ایجاد حباب‌های سفته‌بازانه و نوسانات قیمتی شدید در بازارهای مالی می‌دانند و از سوی دیگر نقش بورس‌بازان را بخاطر افزایش نقدشوندگی، کارایی و ظرفیت تحمل ریسک در بازار، مفید و ضروری می‌دانند. هدف نوشتار پیش رو بررسی تطبیقی بورس‌بازی با فرض عدم دستکاری بازار و عدم استفاده از اطلاعات نهانی با موازین شریعت اسلام است؛ از این ‌رو ابتدا به روش اسنادی موضوع‌شناسی جامعی از بورس‌بازی ارائه شده، درگام بعد شبهات فقهی مرتبط با بورس‌بازی_ یعنی اکل مال به با طل، صوری، قماری، غرری و ضرری بودن_تشریح شده، سپس به روش توصیفی_ استنباطی و گروه کانونی، به این شبهات پاسخ داده شده است. یافته‌های پژوهش بیانگر آن است که با توجه به اطلاقات و عمومات آیات شریفه قرآن و دلالت روایات مختلف، بورس بازی با فرض عدم دستکاری و عدم استفاده از اطلاعات نهانی، مصداق بیع محسوب شده و از نظر شرعی صحیح است و شبهه‌های مطرح شده، وارد نیست؛ البته اگر این نوع بورس‌بازی به شکل گسترده در بازارهای مالی رواج یابد می تواند سبب ضررهایی چون نوسانات شدید و بروز حباب های قیمتی گردد که به انسجام و یکپارچگی بازارهای مالی آسیب خواهد زد.

Analyzing Speculative Transactions in Securities market based on Shariah principles

Speculation in securities market is an activity in which the trader with buying and selling securities in short horizon, intend to obtain the capital gain raised on price volatility. There are pros and cons for speculation. Some benefits of speculation include: increasing liquidity and efficiency in financial markets, decreasing price volatility, and increasing acceptance of risk. Along with the advantages mentioned, if speculative transactions extensively are developed in financial markets, such deals may cause to raise excess price volatility and speculative bubbles. In this research, at first by the method of library studies, dimensions of speculation include definition, types, effects, and … are studied. in the next step, sharia rules related to speculation have been extracted that include Gharar, Dharar, Tadlis, Akl al Mal Bil Batil, Ihtikar, and … and by the method of multilevel Ijtihad , these extracted sharia rules are analyzed and adapted with speculative transactions. It is noted in this research speculation is studies assuming no market abuse such as manipulation and inside trading.