بررسی تطبیقی عقل‌ گرایی در اقتصاد متعارف و حکمت عملی اقتصاد اسلامی

برخی از نظریات اقتصادی کلاسیک و نئوکلاسیک، متاثر از اندیشه‌های دکارت دانسته شده است. این نوشته با مرور اندیشه‌های دکارت و آثار آن در علم اقتصاد، پیشنهاد می‌دهد حکمت عملی اقتصاد اسلامی از روش بنیادین حکمای اسلامی به عنوان جایگزین استفاده کند. دو مبدا عقلی تقدم هستی‌شناسی بر معرفت‌شناسی و وجود مراتب مختلف عقل، بیشترین تاثیر را بر روش کاربردی اقتصاد اسلامی دارد و زمینه را برای شکل‌گیری انواع برهان‌های تبیینی عقلی، تفسیری، انتقادی و تجربی در آن فراهم می‌کند. برهان تبیینی، گونه‌ای از استدلال علت‌جویانه است که با توجه هستی، موضوع مورد بررسی شکل خاصی می‌یابد. تبدیل شدن اقتصاد اسلامی به حکمتی عملی، سامان یافتن اصول موضوعه، توجه به اهداف اسلامی در متن علم اقتصاد اسلامی، توجه به قضایای غیر یقینی و بهره‌مندی از وحی، برخی آثار روش‌شناختی مبادی عقلی حکمای اسلامی است. محتوای نظریات اقتصاد اسلامی بر اثر این مبادی به تغییر انگیزه‌های انسان، شرایط عدم اطمینان، ابعاد مادی و جسمی تصمیم اقتصادی، توجه دارد و از رویکرد ماشینی و فرض اطلاعات کامل و عقلانیت کامل در تحلیل کنش اقتصادی دوری می‌کند. این مقاله با استفاده از منابع کتابخانه‌‌ای و با روش تحلیلی، آثار مبانی دکارت را مرور کرده و با روش اکتشافی آثار، مبانی حکمای اسلامی را بررسی می‌کند.

A Comparative Study of Rationalism in Conventional Economics and the Practical Wisdom of Islamic Economics

Some classical and neoclassical economic theories have been influenced by Descartes’ ideas. By reviewing Descartes’ ideas and their effects on economics, this paper suggests that the practical wisdom of Islamic economics should use the fundamental method of Islamic scholars as an alternative. The two intellectual origins of ontological precedence over epistemology and the existence of different levels of reason have the greatest impact on the practical method of Islamic economics and provide the ground for the formation of various types of rational, interpretive, critical and experimental explanatory arguments in it. Explanatory argument is a type of causal argument that takes a specific form according to the existence of the subject under study. The transformation of Islamic economics into practical wisdom, the organization of the principles of the subject, attention to Islamic goals in the text of Islamic economics, attention to nonreligious theorems and the enjoyment of revelation are some of the methodological effects of the intellectual principles of Islamic scholars. As a result of these principles, the content of Islamic economics theories focuses on changing human motivations, conditions of uncertainty, material and physical dimensions of economic decision making, and avoids the machine approach and assumption of complete information and complete rationality in analyzing economic action. Using bibliographic sources and analytical methods, this article reviews the effects of Descartes’ principles and explores the effects of the principles of Islamic scholars with an exploratory method.