نقش منابع تملیکی (آزاد) در تامین مالی و وصول مطالبات غیرجاری نظام بانکی

یکی از چالش‌های اساسی نظام بانکداری بدون ربا در ایران، عدم توجه به ماهیت منابع جذب شده از طرف بانک‌ها به ویژه فقدان شناخت ماهیت منابع یا تسهیلات اخذ شده ازطرف مشتریان می‌باشد. این امر سبب شده است مشتریان بانک‌ها و موسسات اعتباری اغلب در اندیشه دستیابی به منابع ارزان قیمت بانکی باشند. به دلیل عدم آشنایی نظام بانکی با منایع تملیکی، حساسیت کارکنان بانک‌ها و مشتریان نسبت به ماهیت عقود و رعایت موازین شرعی قانونی و بکارگیری بجا و درست این عقود کمتر شده و بر همین اساس برخی از کارشناسان نظام بانکی، محققان اقتصاد اسلامی و متولیان کسب و کار کشور ایرادات و شبهاتی را بر نحوه عملیات بانکی بدون ربای کشور مطرح می‌کنند. این مقاله به بررسی تحلیلی-توصیفی و مطالعات اسنادی موضوع منابع تملیکی پرداخته و درصدد بررسی این فرضیه است که برای وصول مطالبات غیرجاری بانک‌ها می‌توان از عقودی که منابع تملیکی در اختیار متقاضی تسهیلات قرار می‌دهد استفاده نمود. بر اساس این مطالعه، عقود مبادله‌ای بهترین راهکار برای ایجاد منابع تملیکی می‌باشد.نتایج بررسی انجام شده نشان داد که عقود خرید دین، اجاره به شرط تملیک، سلف، مشارکت تناقصی، مشارکت حقوقی، قرض‌الحسنه، مرابحه، جعاله و استصناع به ترتیب بهترین عقود در ایجاد منابع تملیکی هستند. با توجه به تمکیلی بودن تسهیلات اعطایی در قالب این قراردادها و مالکیت تسهیلات گیرنده بر منابع دریافتی از بانک، حساسیت و دغدغه شرعی نحوه مصرف این گونه تسهیلات کاهش یافته و معاملات صوری در نظام بانکی کاهش می یابد.