تعهدات دولت‌های حاشیه خزر در مدیریت ورود گونه مهاجم شانه‌دار (mnemiopsis leidyi) از منظرحقوق بین‌الملل محیط زیست

شانه دار مهاجم دریای خزر نمونه ای از گونه های بیگانه مهاجم می باشد که از اواسط دهه نود میلادی، از طریق آب توازن کشتی ها از کانال ولگا- دن به دریای خزر منتقل شد. این گونه پلانکتون خوار با ایجاد اختلال در زنجبره غذایی، بسیاری از موجودات دریای خزر از جمله ماهیان کیلکا، خاویار و فک این دریا را در معرض خطر انقراض قرار داده است. با توجه به اثرات شدید زیست محیطی و اقتصادی گونه های بیگانه مهاجم، سوال اصلی این پژوهش آن است که حقوق بین الملل چه تکالیفی را بر عهده دولت های ساحلی خزر در راستای مدیریت این گونه ها قرار می دهد؟ در پاسخ،  با به کارگیری روش توصیفی- تحلیلی و بهره گیری از منابع کتابخانه ای این نتیجه حاصل آمد که کشور جمهوری اسلامی ایران و دیگر کشورهای حاشیه دریای خزر به عضویت برخی معاهدات زیست محیطی جهانی و منطقه ای درآمده اند که به طور صریح یا ضمنی، تعهداتی را برای پیشگیری، کنترل و حذف گونه های بیگانه مهاجم بر عهده آنها قرار می دهد. همچنین قواعد عرفی بین المللی و اصول کلی حقوقی نیز تعهداتی را در جهت اتخاذ تدابیر پیشگیرانه، احتیاطی و کنترلی بر عهده این دولت ها قرار داده است. نقض هر یک از این تعهدات اولیه یا اقدام به فعالیت های موجد خسارت توسط کشورهای اطراف خزر می تواند منجر به طرح مسئولیت بین المللی دولت ناقض تعهد یا ایجادکننده خسارت شود. بنابراین حقوق بین الملل از نظر وجود قواعد الزام آور در رابطه با مدیریت گونه های مهاجم در دریای خزر با چالش مواجه نیست اما اجرای موثر این قواعد نیازمند همکاری بیشتر دولت های عضو می باشد.

commitments of the coastal states of caspian sea in the management of the entrance of invasive alien species (mnemiopsis leidyi in the perspective of international environmental law

mnemiopsis leidyi in caspian sea is an example of invasive alien species that was moved to caspian sea by ballast water of ships through volga- don canal in the 1990th decade. this plankton-eating species put many of creatures of caspian sea such as common kilkas, sturgeons and caspian seals at risk of distinction by disrupting the food chain. due to the hard environmental and economic impacts of invasive alien species, the main question of this research is what obligations does international law impose on the caspian coastal states to manage such species? in response, by using descriptive- analytical method and library resources, it was concluded that the islamic republic of iran and other countries along caspian sea have become members of some global and regional environmental agreements which explicitly or implicitly, assigns them obligations on prevention, control and elimination of alien invasive species. international customary rules and general legal principles also impose obligations on these states to take preventive, precautionary and control measures. violations any of primary obligations by countries or causing damage, can lead to the international responsibility of offending state or causing damage state. therefore, international law is not challenged about existence of binding rules regarding the management of invasive alien species in caspian sea, but effective implementation of these rules requires further cooperation between member states.