رابطه شاخص های توسعه اقتصادی-اجتماعی و مرگ و میر ناشی از مصرف مواد مخدر در ایران در دوره 1370-1399: یک تحلیل سری زمانی

هدف: هدف پژوهش حاضر بررسی مرگ ‌ومیر ناشی از مصرف مواد‌ مخدر برحسب شاخص‌های توسعه اقتصادی- اجتماعی بود. روش: این پژوهش به روش سری ‌زمانی در دوره 1399-1370 انجام شد. داده ‌های مورد نیاز از مرکز آمار ایران، سازمان پزشکی قانونی، ستاد مبارزه با مواد‌ مخدر، و بانک جهانی جمع ‌آوری شدند. جهت بررسی رابطه کوتاه‌ مدت و بلندمدت، از الگوی خود رگرسیونی با وقفه‌های توزیعی در نرم‌افزار مایکروفیت استفاده شد. یافته‌ ها: نتایج نشان داد تولید ناخالص داخلی و باسوادی رابطه مثبت معناداری با میزان مرگ ‌و ‌میر ناشی از مصرف مواد‌ مخدر داشتند ولی نرخ تورم رابطه معناداری با نرخ مرگ ‌و‌ میر ناشی از مصرف مواد ‌مخدر نداشت. متغیرهای جمعیت شهری و نرخ بیکاری نیز رابطه منفی معناداری با متغیر وابسته نشان دادند. بر این اساس، وجود رابطه بلندمدت بین شاخص‌ های توسعه اقتصادی و اجتماعی و نرخ مرگ ‌و ‌میرهای ناشی از مصرف مواد ‌مخدر تایید شد. همچنین نتایج نشان داد ضرایب تخمین‌های رگرسیون از ثبات برخوردار بود، چرا که مسیر حرکت متغیر مرگ ‌و ‌میر ناشی از مصرف مواد مخدر بین دو باند قرار داشت. نتیجه‌ گیری: شاخص‌های کلان اقتصادی- اجتماعی در بلندمدت بر مرگ ‌و ‌میر ناشی از مصرف مواد ‌مخدر در ایران به عنوان یک مسئله حاد اجتماعی تاثیرگذار است. به طور مشخص، مرگ ‌و ‌میر ناشی از مصرف مواد‌ مخدر با رشد تولید ناخالص داخلی و باسوادی افزایش یافته ‌اند و با رشد جمعیت شهری و نرخ بیکاری کاهش پیدا کرده ‌اند.

the relationship between socio-economic development indicators and death due to drug use in iran from 1991 to 2020: a time-series analysis

objective: the present research aimed to investigate the death due to drug use in terms of socio-economic development indicators. method: this research was conducted by the time-series method in the period of 1991-2020. the required data were collected from the iranian statistics center, the forensic medicine organization, the anti-narcotics headquarters, and the world bank. to measure the short-term and long-term relationships, the autoregressive distributed lag model was used in microfit software. results: the results showed that the gross domestic product and literacy had a significant positive relationship with the death rate due to drug use, but the inflation rate did not. the variables of urban population and unemployment rate also showed a significant negative relationship with the dependent variable. therefore, the existence of a long-term relationship between socioeconomic development indicators and the death rate due to drug use was confirmed. the results also indicated that the coefficients of the regression estimates were stable because the movement path of the variable of death due to drug use located between two bands. conclusion: socioeconomic macro indicators affect death due to drug use in iran as an acute social problem in the long run. specifically, the death due to drug use has increased with the growth of gross domestic product and literacy, and has decreased with the growth of the urban population and the unemployment rate.