پای پزشکان در کفش جامعه شناسان؛ نقدی بر پزشکی شدن اعتیاد در ایران

هدف: پزشکی شدن جامعه به معنای نفوذ و گسترش گفتمان پزشکی به موضوعات و قلمروهایی از اجتماع است که پیش از این در اختیار گفتمان های دیگر و گونه‌های مختلفی از دانش بود. یکی از این موضوعات سوءمصرف مواد است. اعتیاد به مواد به عنوان یک پدیده چندبعدی اجتماعی، به تدریج از حوزه اجتماعی خارج شده و تحت سیطره گفتمان پزشکی قرار گرفت. این پژوهش می‌کوشد تا از یک سو، مهمترین مصادیق پزشکی شدن اعتیاد و از سوی دیگر، زمینه‌های اجتماعی که مولد این وضعیت بوده را شناسایی کند. روش: روش تحقیق به کار رفته کیفی و از نوع تحلیل مضمون بوده و نمونه ‌با روش نمونه‌گیری هدفمند، از نوع حداکثر تنوع، انتخاب شده و با ابزار مصاحبه به گردآوری داده‌های لازم پرداخته شد. نمونه‌گیری تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت. تحلیل مضامین مصاحبه‌ها از طریق کدگذاری سه مرحله استراوس و کوربین (کدگذاری باز، محوری و گزینشی) انجام شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد »پزشکی مداری « هسته مرکزی مصادیق پزشکی شدن اعتیاد است که دارای سه مقوله اصلی »بیمارانگاری اعتیاد «، »دارو درمانی « و »درمان پزشکی محور « است. همچنین هسته مرکزی زمینه های پزشکی شدن اعتیاد عبارت است از »پزشکی شدن جامعه « که دارای مقولات اصلی »تجاری سازی درمان «، »فرهنگ بیمارانگاری اعتیاد « و »پزشکی سالاری « است. نتیجه گیری: می‌توان اینگونه استدلال کرد که پزشکی به مثابه گفتمان مسلط در جامعه امروز ایران، بیشتر حوزه ها را تحت تاثیر قرار داده و عمده ی مسائل و موضوعات اجتماعی از جمله اعتیاد از نظرگاه تحلیل اجتماعی خارج شده و به قلمرو پزشکی و سایر علوم فردمحور منتقل شده‌اند.

The doctors' foot in the shoes of sociologists; A critique of Medicalization of Addiction in Iran

Objectives: Medicalization of society means the penetration and spread of medical discourse to subjects and areas of the community that was previously available to other discourses and different types of knowledge. Drug addiction, as a multidimensional social phenomenon, gradually emerged from the social sphere and was dominated by medical discourse. This research tries to identify, on the one hand, the most important appearances of the medicalization of addiction and, on the other hand, to identify the social contexts that have created this condition.The method: The method of this study is analysis of content and sampling is based on purpose sampling of the type of maximum variation. Sampling continued to reach the theoretical saturation. The analysis of the content of the interviews was done by Strauss and Corbin rsquo;s threesteps coding process (open, pivotal and selective coding). Findings: Findings show ldquo;medical orbital rdquo; is core central of the medicalization of addiction which has three main categories: ldquo;sickenassumption of addiction rdquo;, ldquo;drug therapy rdquo;, and medicalbased treatment rdquo;. Also, central core of the social contexts of medicalization of addiction is ldquo;medicalization of society rdquo; which has three main categories: ldquo;Commercialization of treatment rdquo;, ldquo;culture of sicknessassumption of addiction rdquo;, and ldquo;mastermedic rdquo;. Conclusion: As a result, it can be argued that medicine, as the dominant discourse in todaychr('39')s Iranian society, has affected most of the constituencies. And major social issues, including addiction, have been moved from the field of social analysis to the realm of medicine and other individualist sciences.