تحلیل ناکارآمدی برنامه‌های پیشگیری: پژوهش کیفی

هدف: سوء مصرف مواد مخدر از جمله بارزترین آسیب های اجتماعی است که به راحتی می تواند بنیان فرهنگی و اجتماعی یک کشور را سست و پویایی های انسانی آن را به مخاطره بیاندازد. درهم تنیدگی عوامل روانی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی این مشکل را به یکی از پیچیده ترین آسیب های اجتماعی دهه های اخیر در کشور مبدل ساخته است. بر این اساس اتخاذ برنامه هایی با رویکرد پیشگیری و توانمندسازی در برابر اعتیاد در طول سال های اخیر همواره مورد توجه بوده است. با این وجود برنامه های پیشگیرانه در بسیاری از سطوح از موفقیت چندانی برخوردار نبوده اند. در همین راستا هدف از انجام این مطالعه تحلیل چرایی ناکارآمدی برنامه های پیشگیری بوده است. روش: پژوهش حاضر با رویکرد کیفی و با استفاده از روش نظریه زمینه ای انجام شده است. داده ها از طریق مصاحبه عمیق با 33 نفر از مصرف کنندگان ساکن کمپ اقامتی قلعه شور اصفهان و مدیران، کارشناسان و درمان گران حوزه اعتیاد در بهار 1395 با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند و معیار اشباع نظری جمع آوری شدند و با استفاده از روش کدگذاری نظری تحلیل شدند. یافته ها: کدگذاری داده ها به خلق 14 مقوله و 66 زیرمقوله منجر شد که بیانگر شرایط علی و زمینه ای، راهبردها و پیامدهای ناکارآمدی برنامه های پیشگیری از دیدگاه هر دو گروه شرکت کنندگان در پژوهش است. برخی از آن ها عبارتند از: سیاست گذاری های غیرمشارکتی، بوروکراسی نامناسب، کاستی های فرهنگی معطوف به ساختار و معطوف به کنشگر، متعارف شدگی و هنجارشکنی لجاجتی. نتیجه گیری: از دیدگاه هر دو گروه از شرکت کنندگان سنخ شناسی دوگانه ای از ضعف ها وکاستی ها در تهیه، تدوین و اجرای طرح های پیشگیری وجود دارد که به ترتیب ناظر بر انکارمحتوایی و انکارصوری طرح هاست. در نوع نخست استراتژی هنجارشکنی لجاجتی و در نوع دوم استراتژی متعارف شدگی و پذیرش شکست در مواجهه با این پدیده از سوی مصاحبه شوندگان اتخاذ می شود که پیامدهای آن تجربه گرایی و دوستی گرایی و گریز و دسترسی ناچیز به طرح ها می باشد.

Inefficiency Analysis of Prevention Programs: Qualitative Research

Objective: Drug trafficking is one of the most significant social damage that can easily undermine the cultural and social base of a country and its human dynamism. The confluence of the psychological, social, economic, political and cultural factors has made this one of the most complex social damages of recent decades in the country. Accordingly, the adoption of programs with the prevention and empowerment approach to addiction has always been the focus of attention. However, preventive programs have not been successful at many levels. In this regard, the aim of this study was to analyze the inefficiency of prevention programs. Method: The present study was carried out with a qualitative approach and through grounded theory. The data were collected through a deep interview with 33 consumers living in Ghaleh Shour camp of Isfahan as well as managers, experts, and therapists in the area of addiction in spring of 2016. These sample units had been selected via purposive sampling and the theoretical saturation criterion. The data were then analyzed using axial coding. Results: Axial coding led to the production of 14 categories and 66 subcategories, which illustrate the causal and underlying conditions, strategies, and consequences of the inefficiency of prevention programs from the perspective of both groups of participants in the research. Some of these categories include noncooperative policies, inappropriate bureaucracy, cadreoriented and actororiented cultural constraints, customization, and obdurate anarchy. Conclusion: From the perspective of both groups of participants, there is a dual typology of weaknesses and deficiencies in the preparation, development, and implementation of prevention plans, which, in turn, shows the content and formal denial of plans. In the first type of the strategy, obdurate anarchy is adopted by interviewees and, in the second type of the strategy, customization and acceptance of failure in dealing with this phenomenon are adopted by the interviewees where such consequences as empiricism, friendship, and escape and insignificant access to plans come into existence.