بررسی فلسفه علوم اجتماعی در ریالیزم انتقادی و نقش آن در پژوهش‌های تربیتی

هدف پژوهش حاضر بررسی فلسفه علوم اجتماعی از دیدگاه ریالیزم انتقادی و نقش این دیدگاه در پژوهش‌های تربیتی است. مسیله اساسی پژوهش این است که با توجه به اینکه این دیدگاه در میانه دو طیف واقع‌گرایی و ضدواقع‌گرایی قرار دارد و نیز با توجه ویژه به فلسفه علوم اجتماعی، چه تغییرات نگرشی و عملکردی در پژوهش‌های علوم تربیتی به وجود خواهد آمد؟ این پژوهش در قلمرو تحقیقات کیفی قرار دارد که با روش تحلیل محتوای کیفی بررسی عینی متون آغاز شد و سپس با استنتاج دلالت‌ها، اشاره‌هایی که دیدگاه مزبور می‌تواند برای پژوهش داشته باشد، استخراج گردید. یافته‌ها نشان می‌دهد که ریالیزم انتقادی تمایز میان جهان طبیعی و جهان اجتماعی را بر اساس ساختارها قابل توجیه می‌داند و به همین دلیل در پژوهش‌های تربیتی به شرایط اجتماعی کنش‌ها و زمینه ساختاری آن‌ها اهمیت داده می‌شود. درنتیجه تفسیر معنایی جدا از ساختار، برخلاف قایلین به هرمنوتیک، پذیرفتنی نیست. همچنین به لحاظ معرفت‌شناسی، ریالیزم انتقادی از سویی با تکیه بر مفروضه‌های زیربنایی پوزیتیویسم و از سوی دیگر مطرح نمودن شبکه‌ای از ویژگی‌ها در پیوند با پژوهش‌های تربیتی و اجتماعی، ریاضیات را ابزار نیرومندی برای شناسایی پدیدارهای تربیتی و اجتماعی می‌داند، و درعین‌حال جهت‌گیری افراطی به‌سوی تجربه حسی و اتکای همه‌جانبه به استقرا را به چالش فرامی‌خواند.