الگوی اهداف تربیت دینی مبتنی بر آموزه‌های قرآن کریم

چکیده:در میان عناصر مکوّن تربیت، غایات و اهداف، به سبب جهت‌دهی به سایر مولفه‌ها (روش‌ها، اصول، محتوا و ...) محوریت دارند. این پژوهش با استفاده از روش‌های تحلیل متن در «معناشناسی»1 با رویکرد «هم‌زمانی»2 به کشف معنا، شبکه مفهومی و طراحی الگوی اهداف تربیت دینی مبتنی بر گزاره‌های قرآن کریم پرداخته است. از بازشناسی و تبیین چیستی غایت‌ها و اهداف تربیت بر اساس غایت‌های مصرّح در خلقت الهی و اهداف فرایند هدایت در قرآن کریم (احسن عملاًًً، عبادت، شکر، اهتدا ، رحمت، رشد، فلاح و فوز) و سپس تعیین روابط و شبکه مفهومی حاکم بر آن‌ها، درمی‌یابیم که غایت تربیت را «ایمان و عمل صالح» مشخص می‌کند. این غایت در قالب دو دسته هدف تحقق می‌یابد؛ اهدافی که خود جزیی از هدف غایی هستند نظیر ایمان و عمل صالح (تقوا به معنای امتثال اوامر و نواهی) و اهدافی که واسطه و معبر رسیدن به اهداف پیشین می‌باشند (اهداف ابزاری یا عالی). علم‌آموزی و اندیشه‌ورزی (تفکر، تذکر، تعقل، تدبر، فقه) از این گونه‌اند. اندیشه‌ورزی در طول هدف علم‌آموزی قرار دارد. اهداف جزیی در سه بخش شناخت یا علم، ایمان و عملکرد (درونی و بیرونی) ارایه گردیده است. رابطه طولی میان این اهداف حاکم است.