کلاس‌های موضوعی؛ دستاوردها، محدودیت‌ها و راهکارها

چکیده:این مقاله برگرفته از تحقیقی است که در پژوهشگاه مطالعات آموزش‌وپرورش به سفارش دفتر راهنمایی تحصیلی انجام شده و منظور از آن ارزشیابی اجرای آزمایشی طرح کلاس‌های موضوعی در مدارس راهنمایی کشور بوده است. اهداف این تحقیق شامل مشخص کردن میزان تحقق هدف‌های طرح کلاس‌های موضوعی و راه‌کارهای اصلاح و بهبود آن است. در سوالات تحقیق به بررسی تفاوت میان مدارس مشمول و غیرمشمول در زمینه بهبود فرآیندها و افزایش دستاوردهای آموزشی، پیامدها،‌ قوت‌ها، ضعف‌ها و راه‌کارهای اصلاح و بهبود طرح و کم و کیف دوره‌های آموزشی پرداخته شده است. روش توصیفی و داده‌های مورد نیاز با استفاده از پرسش‌نامه، مصاحبه، مشاهده و آزمون‌های پیشرفت تحصیلی گردآوری شده است. برای انجام این تحقیق 8 مدرسه موضوعی دخترانه و پسرانه از میان 62 مدرسه مشمول طرح آزمایشی به‌صورت تصادفی انتخاب شده است. سپس برای فراهم کردن امکان مقایسه آن‌ها با مدارس عادی، 8 مدرسه راهنمایی غیرمشمول - که با توجه به نظر کارشناسان از نظر فضا و تجهیزات و نیروی انسانی وضعیتی مشابه مدارس موضوعی داشته‌اند- هم انتخاب شده است. حجم نمونه شامل1350 نفر دانش‌آموز، 350 نفر معلم، 400 نفر والدین، 16 نفر مدیر و 25 نفر صاحب‌نظر است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که، در مجموع، مدارسِ مشمول نسبت به مدارس غیرمشمول از عملکرد بهتری برخوردار بوده‌ و در تحقق اهداف خود موفق بوده‌اند. در مورد پیشرفت تحصیلی، تفاوت میان معدل نیم‌سال اول در سال اجرای این تحقیق (سال تحصیلی 90- 89)، معدل سال قبل و همچنین تفاوت نمرات در آزمون‌های برگزار شده در درس علوم به نفع مدارس مشمول معنادار بوده، اما در آزمون‌های ریاضیات و ادبیات گرچه نمرات مدارس مشمول بالاتر بوده، اما تفاوت آن‌ها معنا‌دار نبوده است. همچنین کم و کیف دوره‌های آموزشی برگزار شده برای معلمان و مدیران مدارس مشمول نیز، از نظر مخاطبان، مورد قبول نبوده‌است. در مجموع، این طرح علیرغم داشتن مشکلات متعدد ناشی ازکمبود امکانات با موفقیت اجرا شده است. این موفقیت می تواند ناشی از تحت نظارت و ارزشیابی بودن و ضرورت پاسخ‌گویی مجریان در قبال مسیولیت خود باشد. بر این اساس، قضاوت در مورد تداوم اجرا و گسترش طرح، مستلزم ارزشیابی‌های تکوینی و تراکمی در مراحل بعدی اجرای آن است.