تاملی بر ادبیات نیازسنجی آموزشی از منظر برنامه‌ریزی درسی شاخه‌ تحصیلی فنی‌وحرفه‌ای: یک کاوشگری انتقادی

هدف پژوهش حاضر، تاملی انتقادی بر ادبیات نیازسنجی آموزشی از منظر برنامه‌ریزی درسی شاخه‌ فنی‌وحرفه‌ای است. ازاین‌رو، از روش کاوشگری فلسفی انتقادی استفاده شده است. جامعه‌ پژوهش از تمامی پژوهش‌ها، کتاب‌ها، مقاله‌ها و محتواهای منتشرشده در وبگاه‌ها‌ و پایگاه‌های اطلاعاتی مرتبط با موضوع تشکیل شده است. از میان آن‌ها 127 مقاله، کتاب، سند، آیین‌نامه، پژوهش و گزارش ملی و بین‌المللی ازطریق نمونه‌گیری هدفمند بررسی و مطالعه شد. برای گردآوری داده‌ها و اطلاعات از فرم بررسی اسنادی استفاده شد. تحلیل اطلاعات نیز ازطریق تحلیل محتوای کیفی انجام شد. براساس یافته‌های پژوهش، مزایای ادبیات نیازسنجی آموزشی عبارت‌اند از: امکان استفاده از برداشت شکاف از نیاز و نیازسنجی، امکان تحقق بیشتر اهداف و اصول نیازسنجی، امکان نیازسنجی با الگوهای مبتنی‌بر تجزیه‌وتحلیل شغل، پوشش بیشتر ابعاد برنامه‌ درسی ازطریق دیکوم، امکان کاربرد بیشتر دسته‌بندی روش‌ها و انواع نیازسنجی شامل آلفا، بتا، گاما و دلتا در نیازسنجی شاخۀ فنی‌وحرفه‌ای. همچنین، معایب این حوزه عبارت‌اند از: غیرمفیدبودن برداشت‌های خواسته‌ها و ترجیحات، کمبود و فقدان نیاز و نیازسنجی، کم‌توجهی به هدف تحقق برنامه‌ریزی مشارکتی و اصول مشارکت و رعایت ملاحظات فرهنگی، ناقص‌بودن بیشتر الگوهای موجود و پوشش‌ندادن ابعاد و زوایای کامل برنامه‌های درسی شاخه‌ فنی‌وحرفه‌ای و کاربردی‌نبودن نیازسنجی‌هایی از نوع اپسیلون و زتا. بنابراین، باوجود مزایا و معایب ذکرشده، استفاده از ادبیات نیازسنجی در نیازسنجی شاخه‌ فنی‌وحرفه‌ای نیازمند تامل و به‌گزینی از ادبیات موجود و ارائه‌ الگویی خاص این شاخه‌ تحصیلی است.

a reflection on the literature of educational needs assessment from the perspective of technical and vocational education field’s curriculum planning: a critical exploration

the aim of the current research was a critical reflection on the literature of educational needs assessment from the perspective of the technical and vocational education field’s curriculum planning, therefore, the critical philosophical exploration method was used. the research community included all the researches, books, articles and contents published in the websites and databases related to the topic of this study, and 127 national and international articles, books, documents, regulations, research and reports were examined and studied through purposeful sampling. a document review form was used to collect data and information. data analysis was done through qualitative content analysis. based on the findings of the research, the advantages of educational needs assessment literature include the possibility of using gap perception of needs and needs assessment, the possibility of realizing most goals and principles of needs assessment, the possibility of needs assessment with models based on job analysis, covering more aspects of the curriculum by dacum, the possibility of using most categories of techniques and types of needs assessment including alpha, beta, gamma and delta in the needs assessment of technical and vocational education field. however, the unhelpfulness of perceptions of desires and preferences, the lack of needs and needs assessment, the lack of attention to the goal of realizing participatory planning and the principles of participation and respecting the cultural considerations, the incompleteness of most of the existing models and not covering the full dimensions and angles of technical and vocational field curriculums, and the unusability of needs assessments from the type of epsilon and zeta in this field are among the disadvantages of this domain. therefore, despite the above advantages and disadvantages, the use of needs assessment literature in the needs assessment of the technical and vocational field requires reflection and selection from the existing literature and presenting a model specific to this educational field.