طراحی الگوی پاسخ‌گویی اجتماعی مدارس ابتدایی ایران: مطالعه‌ای داده‌بنیاد

پژوهش حاضر، که با هدف طراحی الگوی پاسخ‌گویی اجتماعی در مدارس ابتدایی ایران انجام شده است، براساس هدف کاربردی و گردآوریِ داده‌ها کیفی بوده و در آن از روش داده‌بنیاد استفاده شده است. میدان پژوهش را استادان رشتهٔ مدیریت آموزشی در دانشگاه‌های دولتی کشور تشکیل داده‌اند. مشارکت‌کنندگان با رویکرد هدفمند و روش نمونه‌گیری نظری و استفاده از معیار اشباع نظری داده‌ها انتخاب شده‌اند. ابزار گردآوری داده‌ها مصاحبهٔ نیمه‌ساختارمند است. تحلیل داده‌های به‌دست‌آمده از روش اشتراوس و کوربین در سه مرحلهٔ کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری گزینشی با نرم‌افزار مکس کیو‌دی‌اِی 18 انجام شده است. در بخش نتیجه‌گیری، براساس چارچوب اشتراوس و کوربین،  در بخش عوامل علّی پنج‌ مقوله (توجه به مدارس دولتی و عصر فناوری، وجود اخلاق و قانون، وجود سازمان‌های ارزشیاب در جامعه، جامعهٔ فرهیخته، مدرسه و مدیریت آن)، پدیدهٔ محوری هفت‌ مقوله (مشارکت، محیط‌زیست، وجدان، مالی، فرهنگ و اجتماع، شفاف‌سازی، آگاهی و یادگیری)، راهبردها پنج‌ مقوله (فعالیت انجمن‌ها و نهادهای مدنی، آگاهی جامعهٔ مدنی درخصوص حقوق شهروندی خود و انتظارات مدرسه، تمایل مدیریت مدرسه به پاسخ‌گویی، وضعیت اقتصادی و رفاهی و ارتباطات مدرسه)، شرایط میانجی شش‌ مقوله (باورها و هنجارهای جامعه، توجه به ذی‌نفعان مدرسه، کیفیت مدرسه، رهبری اثرگذار، مطالبه‌گری جامعه و سبک‌های مدیریت حمایتی)، شرایط زمینه‌ای چهار مقوله (وضعیت جامعه، وجود رسانه‌های رسمی و مجازی، نوع نظام مدرسه و میزان آگاهی، دموکراسی در جامعه) و پیامدها هشت ‌مقوله (افزایش مشارکت در امور مدارس، افزایش عملکرد و اثربخشی معلمان در تمامی زمینه‌ها، حمایت و اعتماد به مدارس، شفاف‌سازی، رشد فکری و فرهنگی جامعه، یادگیری و عملکرد بهتر دانش‌آموزان، بهبود عملکرد و اثربخشی مدارس و عدالت آموزشی) شناسایی شدند.

designing a social accountability model for primary schools of iran: a grounded theory study

the present study was conducted to design a social accountability model for iranian primary schools. the study was applied in terms of purpose, and in terms of data collection, it was qualitative with grounded theory design. the research population included professors of educational management in the state universities of iran, and the research sample were selected using purposeful approach, theoretical sampling and through the criterion of theoretical saturation. data were collected using semi-structured interview, and they were analyzed using strauss and corbin’s method in three stages of open, axial and selective coding through maxqda 18 software. the results showed that based on strauss and corbin’s framework, five categories (attention to public schools and the age of technology, the existence of ethics and law, the existence of evaluation organizations in society, the educated community, and the school and its management) were identified in terms of the causal conditions. also, seven categories of phenomenon-centric including the participation, environment, conscience, finance, culture, and community, clarification, and awareness and learning were determined. in terms of   strategies, five categories including the activities of civil associations and institutions, civil society awareness of its citizenship rights and school expectations, the school management’s willingness to be accountable, economic and welfare status, and school communication were identified. in terms of intervening conditions, six categories including the beliefs and norms of the community, attention to school stakeholders, school quality, effective leadership, community’s demanding, and supportive management styles were determined. also, in terms of contextual conditions, four categories were identified, i.e., the status of society, the existence of formal and virtual types of media, type of school system, and the level of awareness and democracy in society. furthermore, in terms of consequences, eight categories, i.e., increasing the participation in the school affairs, increasing the performance and effectiveness of teachers in all areas, supporting and trusting the schools, clarification, intellectual and cultural development of society, better learning and performance of students, improving performance and effectiveness of schools, and educational justice, were identified.