طراحی راهنمای عمومی تالیف کتاب‌های درسی و ویژگی‌های کتاب درسی مطلوب در دوره ابتدایی: یک مطالعه کیفی

هدف این پژوهش کاوش راهنمای عمومی تالیف کتاب‌های درسی و تعیین ویژگی‌های کتاب درسی مطلوب در دوره ابتدایی بود. در این خصوص، بر اساس یک مطالعه کیفی، مراحل و مولفه‌های تالیف کتاب‌های درسی و ویژگی‌های مطلوب آن‌ها با استفاده از ابزار مصاحبه نیمه‌ساختارمند بررسی و برای اطمینان از صحت روایی و پایایی داده‌ها از شاخص گوبا و لینکلن استفاده شد. روش نمونه‌گیری در پژوهش هدفمند بود و داده‌ها بر اساس اشباع داده‌ها در مصاحبه با 17 نفر از متخصصان برنامه‌ریزی درسی و مولفان کتاب‌های درسی در سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی با معیار داشتن تجربه در برنامه‌ریزی درسی و تالیف کتاب‌های درسی گردآوری شدند. داده‌های به‌دست‌آمده از طریق تحلیل مضمون مورد تحلیل قرار گرفت و برای اعتباریابی داده‌های کیفی از روش همسوسازی نتایج حاصل از شبکه مضامین و تحلیل اسناد استفاده شد. نتایج نشان داد که فرایند عمومی تالیف کتاب‌های درسی دوره ابتدایی شامل هشت مرحله گردآوری، تحلیل و استخراج دلالت‌ها، طراحی تالیف کل کتاب، طراحی تالیف واحدهای یادگیری، اعتبارسنجی عملی، تالیف کتاب‌های درسی، اعتبارسنجی از منظر معلمان و متخصصان و اصلاح و تالیف کتاب‌های درسی است. همچنین معیارها و ویژگی‌های کتاب درسی مطلوب در دوره ابتدایی شامل انطباق با برنامه درسی حوزه یادگیری و تاکیدات دوره تحصیلی، ساختار، محتوا، زبان، تصاویر و صفحه‌بندی است و هریک دارای مولفه‌های گوناگونی است که در یافته‌های تفصیلی پژوهش مطرح شده‌اند.

Designing textbooks' general curriculum guide and desirable textbook's characteristics for the primary school level: A qualitative study

The purpose of this study was designing the textbooks' general curriculum guide and desirable textbook's characteristics for the primary school level. In this regard, based on a qualitative design, stages and components of textbook development and the desirable textbook's characteristics were explored through semistructured interview. To ensure the validity and reliability of the study, two criteria of Lincoln and Guba were used. The research sample was selected using purposeful sampling method and the data were collected through interview with 17 curriculum experts and textbook developers of the Organization for Educational Research and Planning based on the theoretical saturation. The criteria for including the experts within the interview sample was having experience in the curriculum planning and textbook development. The data was analyzed through thematic analysis and to validate the qualitative data, the triangulation of the findings of the themes' network and the document analysis were used. The results showed that the general process of the primary school textbooks' development includes 8 stages of collecting, analyzing and extracting the implications, designing the textbook development, designing the development of the learning units, practical validation, textbook development, validation from the viewpoint of teachers and experts, and revising and textbook development. Also, the criteria and the characteristics of the desirable textbooks at the primary school level consist of adaptation with learning area curriculum, course highlights, structure, content, language, illustration, and paging and each of them has different components which have been presented in the detailed findings of the study.