ارزشیابی بار شناختی و روش‌های نمره‌دهی آزمون‌های مبتنی بر نقشه مفهومی

استفاده از آزمون‌های مبتنی بر نقشه مفهومی به‌عنوان ابزارهای ارزشیابی، یکی از روش‌های نوین ارزشیابی است که می‌تواند جایگزین روش‌های سنتی ارزشیابی شود. لذا هدف پژوهش حاضر، ارزشیابی بار شناختی و روش‌های نمره‌دهی این آزمون‌ها بود. آزمودنی‌های پژوهش حاضر شامل دانش‌آموزان چهار کلاس درس زیست‌شناسی از چهار دبیرستان متفاوت بودند (در مجموع 109 نفر) که به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش شامل یک آزمون چهارگزینه‌ای (محقق‌ساخته)، چهار آزمون مبتنی بر نقشه مفهومی (محقق‌ساخته) و مقیاس بار شناختی «nasatlxl» (هارت و استیولند، 1988) بود. طرح پژوهشی مورد استفاده نوعی طرح ارزشیابی بود. روش‌های آماری شامل ضریب همبستگی پیرسون، آزمون t مستقل و تحلیل واریانس یک‌راهه (آزمون ولچ و آزمون تعقیبی گیمزهاول) بود. بر اساس نتایج، آزمون‌های ترسیم نقشه مفهومی نسبت به آزمون‌های تکمیل نقشه مفهومی، به‌طور معناداری بار شناختی بیشتری روی آزمودنی‌ها تحمیل می‌کردند. همچنین، سه روش نمره‌دهی رابطه‌ای، ساختاری و شباهت به نقشه متخصص، شاخص‌های روایی ملاکی، روایی تمییزی و پایایی قابل قبول و معناداری داشتند. در مجموع، روش‌های نمره‌دهی رابطه‌ای، ساختاری و شباهت به نقشه متخصص می‌توانند برای نمره‌دهی آزمون‌های مبتنی بر نقشه مفهومی به‌خوبی مورد استفاده قرار گیرند. همچنین، استفاده از آزمون‌های تکمیل نقشه مفهومی می‌تواند راهکار مناسبی برای غلبه بر اضافه‌بار شناختی در جریان ارزشیابی‌های مبتنی بر نقشه مفهومی باشد. بنابراین، نتایج پژوهش حاضر می‌تواند به طراحی آزمون‌های مبتنی بر قواعد شناختی کمک کند و پلی بین فرایند ارزشیابی آموزشی و علوم شناختی برقرار کند.

Evaluation of cognitive load and scoring procedures of concept mapbased tests

Using concept mapbased tests as assessment tools is one of the new assessment methods that can be an alternative for traditional assessment methods. So, the goal of the present study was evaluating cognitive load and scoring procedures of these tests. The research sample consisted of students of four biology classrooms from four different high schools (totally 109 students) who were selected via a multistage cluster sampling method. The research tools were a multiplechoice test (researchermade), four concept mapbased tests (researchermade) and the NASATLX scale (Hart & Staveland, 1988). The study was done with some type of evaluation design. The statistical methods included Pearson's correlation coefficient, independent samples ttest and oneway ANOVA (Welch test and GamesHowell post hoc). Findings showed that constructamap tests imposed significantly more cognitive load on the subjects than fillinamap tests. Also, relational, structural and similarity to expert map scoring procedures had acceptable and significant criterion validity, discriminant validity and reliability. All in all, relational, structural and similarity scoring procedures can be used appropriately for scoring the concept mapbased tests. Also, using the fillinamap tests can be an appropriate strategy to overcome the cognitive overload during the concept mapbased tests. Thus, the results of the present research can be useful to design tests based on the cognitive rules and to bridge the gap between academic evaluation and cognitive sciences.