سرمایه اجتماعی و چگونگی نقش آفرینی آن در تحقق اقتصاد دانش محور

در اقتصاد دانش‌محور، تولید، توزیع و کاربرد دانش، عامل محرکه اصلی رشد اقتصادی، تولید ثروت و اشتغال در همه فعالیت‌های اقتصادی است. سرمایه اجتماعی با نقشی که در تسهیل همکاری دارد، سهم قابل ‌توجهی در تولید علم دارد، زیرا در عصر حاضر، علم و فناوری بیش از هر دوره دیگری از خصلت‌های تاریخی خود یعنی تصادفی بودن و انفرادی بودن فاصله گرفته و به پدیده‌هایی جمعی تبدیل شده‌اند - به گونه‌ای که هنجارها، اعتماد و شبکه که از ارکان سرمایه اجتماعی می‌باشند - در پیشرفت‌های علمی و فنی نقش مهمی ایفا می‌کنند. از دیگر مشخصه‌های اقتصاد دانش‌محور، غیرشخصی شدن مبادلات است. عوارض ناشی از کمبود سرمایه اجتماعی در اقتصاد به‌ صورت کمبود اعتماد، رکود تجارت، عدم تقسیم‌کار و تخصص، عدم پایبندی به قراردادها و عدم تضمین حقوق مالکیت به هنگام مبادله قابل مشاهده است. سرمایه اجتماعی به‌عنوان مجموعه هنجارهای اجتماعی که اعتماد و پایبندی به تعهدات را به بار می‌آورد و موجب تسهیل روابط به طور عام و مبادلات اقتصادی به طور خاص می‌شود، می‌تواند نقش مهمی در شکل‌گیری مبادلات در این عصر داشته باشد. این مقاله با روش توصیفی، تحلیلی به مطالعه چالش‌های موجود در اقتصاد ایران برای تحقق اقتصاد دانش‌محور و چگونگی نقش‌آفرینی سرمایه اجتماعی در راستای مهیا کردن شرایط لازم برای وقوع اقتصاد دانش‌محور می‌پردازد. یافته‌های اصلی این مقاله عبارتند از: 1- یکی از پیش‌نیازهای تحقق اقتصاد دانش‌محور، وجود سطح کافی و اثربخش از سرمایه اجتماعی است؛ 2- سرمایه اجتماعی از مجراهای کاهش هزینه مبادله، تضمین حقوق مالکیت (فکری)، فراهم کردن زمینه‌های ایجاد سرمایه انسانی و ترغیب افراد به انتقال ایده‌ها، موجب تحقق اقتصاد دانش‌محور می‌گردد.