تجزیه‌ و تحلیل ضریب فزاینده تولید بخش‌های اقتصادی ایران: رویکرد داده-ستانده و نظریه شبکه

واکنش اقتصاد کلان به تکانه‌های بخشی به دلیل تفاوت ساختار شبکه تولید، اهمیت شناسایی بخش‌هایی را که نقش اساسی‌تری در انتقال و تقویت تکانه‌های اقتصادی اعم از سمت عرضه و تقاضا ایفا می‌کنند، محرز می کند. به همین منظور، در این پژوهش با تکیه بر نظریه شبکه و با استفاده از جداول داده-ستانده سال‌های 1367، 1372، 1378، 1383، 1389 و 1395 بانک مرکزی ایران به قیمت ثابت سال 1383، ضریب فزاینده تولید در اقتصاد ایران بررسی شده است. نتایج حاصل از روش سوویی، با نتایج حاصل از روش‌شناسی فردکین و مونیز و همکاران، که با استفاده از سه شاخص مرکزیت «اثر کلی، اثر آنی، و اثر میانی» فعالیت‌های کلیدی را شناسایی می‌کنند، مورد مقایسه قرار گرفته است. نتایج حاکی از آن است که ضریب فزاینده تولید کل اقتصاد به‏ ترتیب در سال‌های 1395 و 1372 بیش‌ترین (1.7) و کم‌ترین (1.35) مقدار را تجربه کرده است. بخش‌های «صنعت»، «آب، برق و گاز» و «حمل ‏و نقل و انبارداری» همواره با سایر فعالیت‌ها بیش‏ترین مبادلات را دارند و از ضریب فرایندۀ تولید بزرگ‏تری نیز برخوردارند. کلیدی بودن بخش «صنعت» و توسعه بخش «ارتباطات» در اقتصاد ایران از یافته‌های اصلی هر دو روش‌شناسی فردکین و مونیز و همکاران است. علاوه بر این، بخش‌های «ساختمان» و «سایر خدمات» در روش‌شناسی فردکین و مونیز و همکاران، به عنوان بخش‌هایی که می‌توانند نقش محرک رشد اقتصادی را داشته باشند شناسایی شده‌اند، در حالی که بر اساس روش‌شناسی سوویی، این بخش‌ها متوسط ضریب فزایندۀ تولید پایین‌تری دارند.

output multiplier of iran's economic sectors: input-output analysis and network theory approach

the structure of production networks determines the macroeconomic responses to sectorial shocks. accordingly, key sectors are instrumental in transmitting supply and demand-side shocks. this article applies the methodology proposed by savoie (2017) and network theory and implements the input-output tables of the central bank of iran in 1988, 1993, 1999, 2004, 2010, and 2016 to examine the output multipliers of iran’s economic sectors. this article also compares the results based on savoie’s (2017) method with the driven results according to friedkin’s (1991) and monize et al.’s (2008) methodology. the latter identifies key sectors using three centrality measures: total effect, immediate effect, and mediate effect. the results show that the industry, water, electricity, gas, and the transportation and inventory sectors have always had the highest connections with other sectors, and also have had the highest output multiplier. besides, the industry and the ict sectors are detected as the key and the developing sectors in iran’s economy, respectively. in addition, based on friedkin’s (1991) and monize et al.’s (2008) methodology, the construction and other services sectors can foster iran’s economic growth; even though based on savoie’s (2017) methodology, these sectors relatively had a lower output multiplier.