بررسی نابرابری در توزیع عوارض مالیات بر ارزش افزوده و اثر آن بر ضریب جینی (1398-1395)

پس از تصویب قانون مالیات بر ارزش افزوده در سال 1387، مقرر شد بخشی از درآمدهای آن تحت عنوان «عوارض ارزش افزوده» بین شهرداری‌ها و دهیاری‌ها توزیع گردد. سهم‌بری شهرداری‌ها و دهیاری‌های از درآمدهای مالیاتی «درآمدهای انتقالی درون‌حاکمیتی» نامیده و در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته، تامین‌کننده‌ی بخشی از بودجه‌ی دولت‌های محلی و به هدف کاهش نابرابری منطقه‌ای است. نحوه توزیع عوارض در سالیان مختلف هم در قوانین دائمی و هم در قوانین بودجه سنواتی بدلیل اهمیت همواره دستخوش تغییر بوده است. شایان ذکر است که نحوه و ساختار توزیع عوارض و اثر آن بر نابرابری بین‌منطقه‌ای از حیث دلالت‌های سیاستی واجد اهمیت است. این مطالعه با استفاده از داده‌های توزیع عوارض بین شهرستان‌ها (سامانه توزیع عوارض سازمان امور مالیاتی) نتیجه می‌گیرد که ضریب جینی توزیع عوارض مالیات بر ارزش افزوده در سطح استانی در سال 1395، 0/64 بوده که با تغییر قانون توزیع در سال 1396 با اندکی بهبود به 0/61 رسیده است. در سال 1397 تغییرات محسوسی نسبت به سال 1396 نداشته اما سال 1398 با توزیع ناعادلانه‌تر عوارض مالیات بر ارزش افزوده مواجه بوده‌ایم به طوریکه ضریب جینی توزیع آن با اندکی افزایش به 0/67 رسیده است. این مطالعه (1) نشان می‌دهد توزیع عوارض قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده ناعادلانه است (2) بر اساس تخمین تصریح تابلویی بین‌استانی توزیع ناعادلانه عوارض موجب افزایش نابرابری درآمدی درون‌منطقه‌ای می‌شود (3) پیشنهاداتی در جهت توزیع منصفانه‌تر عوارض پیشنهاد می‌دهد و ضرورت اصلاح قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب سال 1400 را برجسته می‌کند.

Inequality of Intergovernmental Transfer of Value Added Taxes

Abstract: In value added tax law, it was decided to distribute a share of revenue across local municipalities. This intergovernmental tax is the source of income for many local municipalities in developed countries and aimed, among other purposes, to mitigate the inequality across regions. Its allocation scheme has amended annually in budgetary and permanent laws due to its significance. However, there are almost no study to examine the structure of allotment and its consequences on regional disparity. This study benefits from administrative data to calculate Gini coefficients of intergovernmental transfer across provinces and counties. The Gini coefficients across provinces are 0.64 and 0.61 in 2016 and 2017, respectively. In 2018, dues to the change of distribution rules, it increases to 0.87, and it is expected that the new law will exacerbate inequality. The paper proposes new rules such that the transfer would a function of needs and responsibilities by local municipalities.