تبیین توهم مالی در اقتصاد ایران با تاکید بر شاخص‌های پنج‌گانه و رهیافت Nardl

پدیده توهم مالی همواره در ادبیات مالیه عمومی مورد توجه بوده است. توهم مالی مفهومی است که در آن درک نادرست پارامترهای کلیدی مالی، به ‏طور قابل‏ توجهی موجب اخلال در انتخاب‌های مالی رای‏ دهندگان و برآورد بیش از حد و کمتر از حد مخارج و بدهی‌های مالیاتی می‌شود که منجر به سوگیری در تصمیم‌گیری بودجه‌ای در تمام سطوح دولت خواهد شد. پژوهش حاضر تحلیلی تجربی در تببین توهم مالی را در اقتصاد ایران با استفاده از شاخص‌های پنج‌گانه توهم مالی ارائه می‌دهد. بر اساس این، از داده‌های ماهانه سال‌های 1396-1380 و رهیافت خودتوضیحی با وقفه‌های توزیعی خطی و غیرخطی استفاده می‏شود. در مجموع، نتایج حاکی از آن است که رهیافت غیرخطی می‌تواند تبیینی بهتر از وجود توهم مالی در اقتصاد ایران نسبت به رهیافت خطی ارائه دهد، به نحوی که عمدتاً ضمن تایید وجود نامتقارنی در اثرگذاری شاخص‌های تبیین‌کننده توهم مالی، بر این مسئله تاکید می‌نماید که توهم مالی به هنگام روند افزایشی یا روند کاهشی در معیارهای مورد نظر وجود دارد، به نحوی که توهم مالی بر مبنای تجزیه مثبت از معیار توهم کسری، تجزیه منفی معیار اول از توهم کشش (روند کاهشی در نسبت مالیات بر درآمد به کل درآمدهای دولت)، تجزیه منفی معیار پیچیدگی مالیاتی، تجزیه منفی معیار توهم بدهی، تجزیه مثبت و منفی معیار دوم از توهم کشش (نسبت مالیات غیرمستقیم به مالیات مستقیم) تایید می‌شوند. همچنین، نتایج برای نرخ ارز حقیقی در برآورد غیرخطی نشان می‌دهد که این عامل با اثرگذاری نامتقارن همراه است. از این‏ رو، در کوتاه‌مدت اقتصاد ایران، با کاهش نرخ ارز حقیقی، مخارج حقیقی دولت افزایش می‌یابد.