تاثیر مولفه های اقتصادآبی بر رشد اقتصادی پایدار ایران

پیشینه و مبانی نظری پژوهش:  اقتصادآبی که شامل کسب‌وکارهای وابسته به آب در حوزه‌های گردشگری، حمل و نقل دریایی، انرژی و ماهیگیری می‌شود، حوزه تحقیقاتی نسبتاً جدیدی است. برنامه‌ریزی برای توسعه پایدار در چارچوب اقتصاد آبی به عدالت در دسترسی، توسعه و تقسیم منافع حاصل از منابع دریایی می‌پردازد. به دنبال این اصول، اقتصاد آبی به دنبال بهبود رفاه انسانی و عدالت اجتماعی است و در عین حال خطرات زیست‌محیطی و کمبودهای اکولوژیکی را کاهش می‌دهدکشور ایران با برخورداری از 190 هزار کیلومتر مربع گستره دریایی و حدود 5800 کیلومتر نوار ساحلی که حدود 40 درصد از مرزهای کشور را تشکیل می‌دهد، کشوری دریایی محسوب می‌شود و از دو سوی شمال و جنوب به دریا دسترسی دارد اما از نظر بهره برداری از این نعمت خدادادی در رتبه‌های آخر جهان قرار دارد.  طبق آمارهای منتشرشده اقتصاد آبی در اتحادیه اروپا در سال 2014 بیش از 3 میلیون و 360 هزار نفر را در این منطقه به خود مشغول کرده است که این نقش را به طور کلی می‌توان در بخش‌های مختلف از جمله تجارت، حمل و نقل، گردشگری دریایی، شیلات و بهره برداری از منابع طبیعی، انرژی و همکاری‌های تجاری و اقتصادی در سطوح منطقه‌ای و بین المللی تقسیم بندی کرد. از طرف دیگر استفاده از سواحل دریا و امواج آن به عنوان منبع تولید برق یا ورزش‌های تفریحی، فعالیت‌های گردشگری در ساحل یا اعماق دریا و آب درمانی از مهمترین منابع اشتغال زایی در این مناطق محسوب می‌شوند، به طوری که به ازای ایجاد یک شغل در بخش اقتصاد دریایی، چهار شغل جانبی ایجاد می‌شود. این درحالیست که بیشترین فعالیت در عرصه‌های سواحل آبی کشورمان در محدوده‌های شهری و روستایی مربوط به تاسیسات بندری و نظامی است که این فعالیت‌ها فقط 5 درصد سواحل را به خود اختصاص داده و 95 درصد ظرفیت ساحلی کشورمان، بدون استفاده باقی مانده است. از آنجا که کشور ایران در کمربند خشک جهانی واقع است و منابع آب شیرین محدود دارد، استفاده از آب دریا برای فعالیت‌های کشاورزی و شیرین سازی آب از مهمترین برنامه‌های توسعه‌ای به شمار می‌رود. بنابراین رویکرد اقتصاد دریا محور می‌تواند افق‌های تازه‌ای را پیش روی کشور برای برون‌رفت از اقتصاد متکی به نفت ایجاد کند و توسعه حمل‌ونقل دریایی و توجه به موضوعات ایمنی و امنیت، توسعه لجستیک بندری و خصوصی‌سازی در راستای اقتصاد مقاومتی در کنار توجه به حفاظت از محیط‌زیست می‌تواند زمینه‌ساز و متضمن توسعه پایدار کشور شود. در مجموع با توجه به اینکه گستره‌های آبی در واقع به عنوان یکی از عناصر قدرت سیاسی و ظرفیت‌های رشد اقتصادی ایران محسوب می‌شود به همین جهت کشورمان همواره به عنوان قدرت تاثیرگذار در جهان مطرح بوده است و اکنون این نقش می‌تواند با برنامه ریزی و طرح‌های نوظهور و روزآمد تقویت شود. اما متاسفانه فرصت‌های عظیم و بی‌بدیل مناطق ساحلی کشور در حوزه‌های گردشگری، تجاری، سکونتی، صنایع و شیلات، به دلیل عدم‌توسعه محدوده‌های سکونتی و اقتصادی تاکنون بلااستفاده مانده است، درحالی که این مناطق بنا به موقعیت جغرافیایی و طبیعی، نزدیکی به بنادر اصلی آسیا، از منظر تجارت و بازرگانی بین‌المللی نیز بهترین منطقه برای توسعه اقتصادی به شمار می‌روند. روش‌شناسی:  در این راستا، از روش اقتصاد سنجی و مدل خودرگرسیون با وقفه‌های توزیعی (ardl) برای تحلیل تاثیر تولید شیلات و آبزی‌پروری، ارزش افزوده کشاورزی و جنگلداری، گردشگری ساحلی، حمل‌ونقل دریایی، ارزش افزوده تجارت و سرمایه‌گذاری دولتی در بنادر بر تولید ناخالص داخلی استفاده شده است. . این پژوهش به بررسی تاثیر مولفه‌های اقتصاد آبی بر رشد اقتصادی پایدار ایران طی بازه زمانی 1993 تا 2023 می‌پردازد.یافته‌ها:  نتایج نشان داد که در کوتاه‌مدت و بلندمدت، تولید شیلات و آبزی‌پروری و حمل‌ونقل دریایی بیشترین تاثیر مثبت و معنی‌دار را بر رشد اقتصادی دارند. همچنین، ارزش افزوده تجارت و گردشگری ساحلی نقش موثری در تحریک رشد اقتصادی ایفا می‌کنند. بااین‌حال، سرمایه‌گذاری دولتی در بنادر تاثیر معنی‌داری بر رشد اقتصادی نشان نداد که ممکن است ناشی از بهره‌وری پایین یا زمان‌بر بودن بازدهی این سرمایه‌گذاری‌ها باشد.نتیجه‌گیری:  نتایج حاصل از مدل ardl نشان داد که مولفه‌های کلیدی اقتصاد آبی، شامل تولید شیلات و آبزی‌پروری، ارزش افزوده کشاورزی و جنگلداری، گردشگری ساحلی، حمل‌ونقل دریایی، و ارزش افزوده تجارت، تاثیر مثبت و معنی‌داری بر رشد اقتصادی ایران دارند. در کوتاه‌مدت، تولید شیلات و آبزی‌پروری و حمل‌ونقل دریایی به‌ویژه با تاخیر یک دوره‌ای، بیشترین تاثیر را بر تولید ناخالص داخلی داشتند. این موضوع اهمیت تمرکز بر بهره‌برداری بهینه از منابع آبی و توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل دریایی را برجسته می‌کند. همچنین، ارزش افزوده تجارت و گردشگری ساحلی نیز نقش مهمی در تحریک رشد اقتصادی ایفا کرده‌اند. در بلندمدت، تولید شیلات و حمل‌ونقل دریایی بیشترین تاثیر مثبت و پایدار را بر رشد اقتصادی نشان دادند، که نشانگر ضرورت سیاست‌گذاری برای تقویت این بخش‌ها است. در مقابل، سرمایه‌گذاری دولتی در بنادر در کوتاه‌مدت و بلندمدت تاثیر معنی‌داری بر رشد اقتصادی نداشت، که احتمالاً ناشی از عدم بهره‌وری کافی یا زمان‌بر بودن بازدهی این سرمایه‌گذاری‌ها است. به طور کلی، نتایج بر اهمیت برنامه‌ریزی استراتژیک در استفاده از ظرفیت‌های اقتصاد آبی، به ویژه در بخش‌های حمل‌ونقل دریایی، گردشگری ساحلی، و تولید شیلات و آبزی‌پروری تاکید دارند. این برنامه‌ریزی می‌تواند از طریق جذب سرمایه‌گذاری‌های موثر، ارتقای بهره‌وری، و مدیریت پایدار منابع آبی، به تحقق رشد اقتصادی پایدار در ایران منجر شود. علاوه بر این، سیاست‌گذاران باید توجه ویژه‌ای به توسعه زیرساخت‌های مرتبط با اقتصاد آبی داشته باشند تا از پتانسیل‌های موجود برای تقویت تولید ناخالص داخلی بهره‌برداری حداکثری کنند. این نتایج می‌تواند به‌عنوان مبنایی برای تدوین سیاست‌های توسعه‌ای در زمینه اقتصاد آبی و نقش آن در دستیابی به رشد اقتصادی پایدار در ایران استفاده شود.

the impact of blue economy components on iran's sustainable economic growth

background and theoretical foundations: the blue economy, which includes water dependent businesses in sectors such as tourism, maritime transport, energy, and fishing, is a relatively new research area. planning for sustainable development within the framework of the blue economy focuses on equitable access, development, and sharing of the benefits derived from marine resources. following these principles, the blue economy aims to improve human well being and social equity while minimizing environmental risks and ecological deficiencies. iran, with a marine area of 190,000 square kilometers and approximately 5,800 kilometers of coastline (accounting for about 40% of the country’s borders), is considered a maritime nation. it has access to seas from both the north and south but ranks among the lowest globally in utilizing this natural resource. according to published statistics, the blue economy in the european union in 2014 employed over 3.36 million people across various sectors, including trade, transportation, marine tourism, fisheries, and exploitation of natural resources, energy, and economic cooperation at regional and international levels. moreover, activities such as using coastal areas and sea waves for electricity generation or recreational sports, coastal or deep sea tourism, and hydrotherapy are some of the most significant sources of employment in these regions. for instance, every job created in the maritime economy generates four additional ancillary jobs. however, in iran, most activities in coastal areas are limited to urban and rural zones with port and military facilities, covering only 5% of the coastal regions, leaving 95% of the country’s coastal potential untapped. given iran’s location in a global arid belt and limited freshwater resources, utilizing seawater for agricultural activities and desalination is among the most critical developmental programs. therefore, adopting a maritime oriented economic approach could open new horizons for the country to move away from an oil dependent economy. expanding maritime transportation, prioritizing safety and security, developing port logistics, and privatization aligned with the resistance economy approach, alongside environmental conservation, can ensure and promote the country’s sustainable development. in conclusion, iran’s water expanses represent one of the country’s political strengths and economic growth capacities, positioning it as an influential global power. this role can now be further reinforced with modern, innovative planning and strategies. unfortunately, the vast and unique opportunities in iran’s coastal areas, including tourism, trade, residential development, industries, and fisheries, remain largely unused due to the lack of development in residential and economic zones. nevertheless, given their geographic and natural advantages and proximity to major asian ports, these regions are considered ideal for economic development from an international trade perspective.methodology: in this context, the study employs econometric methods and the autoregressive distributed lag (ardl) model to analyze the impact of fisheries and aquaculture production, the value added of agriculture and forestry, coastal tourism, maritime transport, trade value added, and government investment in ports on gross domestic product (gdp). this research examines the effect of blue economy components on the sustainable economic growth of iran over the period from 1993 to 2023.findings: the results revealed that, both in the short term and the long term, fisheries and aquaculture production as well as maritime transport have the most significant and positive impact on economic growth. additionally, trade value added and coastal tourism play a crucial role in stimulating economic growth. however, government investment in ports did not show a significant impact on economic growth, which could be attributed to low efficiency or the time consuming nature of returns on such investments.conclusion: the results of the ardl model indicated that the key components of the blue economy—including fisheries and aquaculture production, the value added of agriculture and forestry, coastal tourism, maritime transport, and trade value added—have a significant and positive impact on iran’s economic growth. in the short term, fisheries and aquaculture production and maritime transport, particularly with a one period lag, had the highest impact on gdp. this highlights the importance of optimizing the use of water resources and developing maritime transport infrastructure. additionally, trade value added and coastal tourism also played a significant role in stimulating economic growth. in the long term, fisheries production and maritime transport demonstrated the most substantial and sustainable positive effects on economic growth, underscoring the necessity for policy making to strengthen these sectors. on the other hand, government investment in ports showed no significant impact on economic growth in both the short and long term, possibly due to insufficient efficiency or the time consuming nature of returns on such investments. overall, the findings emphasize the importance of strategic planning for utilizing the potential of the blue economy, especially in the sectors of maritime transport, coastal tourism, and fisheries and aquaculture production. such planning can lead to sustainable economic growth in iran through effective investment attraction, productivity enhancement, and sustainable resource management. moreover, policymakers should pay special attention to developing infrastructure related to the blue economy to maximize the potential for boosting gdp. these results can serve as a basis for formulating development policies in the field of the blue economy and its role in achieving sustainable economic growth in iran.