تحلیل اثرات متقابل در مدیریت راهبردی لایروبی

پیشینه و اهداف: حمل‌و‌نقل دریایی به واسطه داشتن مزیتهایی از جمله هزینه پایین و حجم بالای جابجایی، در توسعه تجارت نقش مهمی دارد. از اینرو، ایجاد شرایط لازم برای توسعه حمل‌و‌نقل دریایی از نظر استراتژیک و اقتصادی حائز اهمیت بالایی است. تامین ایمنی دریانوردی، از وظایف ذاتی و الزامات کنوانسیون‌های بین‌المللی دریایی برای کشورهای صاحب بندر است و در راستای آن، عملیات لایروبی برای تامین و نگهداری عمق کافی آبراه‌ها و بنادر توسط کشورهای صاحب بندر به انجام می‌رسد. علاوه بر ضرورت لایروبی برای تامین ایمنی دریانوردی، انجام لایروبی و افزایش عمق آبراه‌ها از نظر توسعه تجاری و اقتصادی کشورها نیز حائز اهمیت فراوان است. امروزه در صنعت دریانوردی با توجه به رویکرد جهانی صرفه به مقیاس، به منظور کاهش هزینه‌های حمل کالا، از کشتی‌های بزرگ استفاده می‌شود. لذا تامین عمق کافی برای تردد شناورهای بزرگ‌، به عاملی مهم در رقابت‌پذیری بنادر تبدیل شده است. بنابراین عملیات لایروبی بنادر، نقشی فراتر از یک وظیفه حاکمیتی در تامین ایمنی تردد کشتی‌ها دارد و به عنوان یک الزام اساسی در افزایش سهم و جایگاه کشورها در صنعت حمل‌ونقل دریایی، نیازمند مدیریت و برنامه‌ریزی بلندمدت به منظور تحقق اهداف راهبردی در توسعه تجاری و اقتصادی کشورها محسوب می‌شود. در کشور ایران، چالش‌های متعددی در انجام لایروبی خصوصاً لایروبی نگهداری بنادر وجود دارد. افزایش بهره‌وری و کاهش چالش‌های عملیاتی مستلزم نگاهی کلان و برنامه‌ریزی بلندمدت است و از آنجا که شاخصه اصلی یک برنامه بلند مدت و راهبردی، جامعیت و توجه به تمامی جنبه های مرتبط با موضوع مورد مطالعه است، لذا شناسایی عوامل موثر و مرتبط با عملیات لایروبی بنادر و بررسی تاثیرگذاری و تاثیرپذیری هر عامل،  از ارکان اساسی و به نوعی پیش نیاز تدوین برنامه راهبردی لایروبی کشور محسوب می شود. لذا در این مقاله سعی شده است تا با استفاده از روش تحلیل ساختاری، عوامل مهم، اثرگذار و اثرپذیر در مقوله لایروبی بنادر شناسایی و تعیین شوند.روش‌ها‌: تحقیق حاضر به لحاظ هدف کاربردی و جمع آوری اولیه داده ها، با استفاده از پرسشنامه آنلاین و همچنین مصاحبه های عمیق با متولیان و خبرگان حوزه لایروبی انجام شده است. موضوعات و چالش های لایروبی استخراج شده، در جلسات دلفی نهایی و در 5 دسته طبقه بندی شدند و در انتها با استفاده از روش تاثیرات متقابل و نرم افزار میک مک، عوامل موثر، تاثیرپذیر و استراتژیک در مقوله لایروبی بنادر شناسایی و تعیین شده اند.یافته‌ها: تحلیل اثرات متقابل نشان از آن دارد که مسائل حوزه حقوقی و قراردادی و نیز نیروی انسانی، در زمره اثرگذارترین عوامل بر مدیریت لایروبی هستند که کمترین تاثیرپذیری از سایر عوامل را داشته و به عنوان بحرانی‌ترین شاخص‌ها، وضعیت سیستم و تغییرات آن را به خود وابسته می‌کنند. ”ارتقاء فنی-مهندسی عملیات لایروبی“ نیز از دیگر عوامل اثرگذار در سیستم است که در کوتاه-مدت و بلندمدت می‌تواند نقشی کلیدی در عملکرد سیستم ایفا نماید. در مقابل، مهمترین خروجی سیستم (عوامل با بیشترین اثرپذیری)، ”حفظ ایمنی بنادر و آبراه‌ها“ و ”استمرار و توسعه تجارت دریایی“ هستند که نسبت به تکامل متغیرهای اثرگذار و دووجهی بسیار حساس‌اند. ”کنترل و کاهش اثرات منفی ناشی از لایروبی“ نیز از دیگر عوامل با اثرپذیری بالا و از خروجی‌های سیستم شناسایی شده است.نتیجه‌گیری: شناسایی مسائلی که بیشترین تاثیرگذاری را بر بهبود کارایی عملیات لایروبی دارند و در عین حال از اصلاح‌پذیری بالایی نیز برخوردارند، به متولیان و ذینفعان کمک می‌کند که اولویت‌بندی مناسبی از مسائل و چالش‌های پیش رو داشته باشند و تخصیص سرمایه و زمان برای حل آن‌ها را بر اساس اولویت‌های اصلی برنامه‌ریزی نمایند.

cross impact analysis in strategic dredging management

background and objectives: maritime transportation plays an important role in the development of trade due to advantages such as low cost and high volume of cargo handling. therefore, creating the necessary conditions for the development of maritime transportation is of high strategic and economic importance. ensuring maritime safety is an inherent duty and requirement of international maritime conventions for port countries and in this regard, dredging operations are carried out by countries to provide and maintain sufficient depth in waterways and ports. in addition to the necessity of dredging for ensuring maritime safety, dredging operations and increasing the depth of waterways are also of great importance for the commercial and economic development of countries. nowadays, in the maritime industry, considering the global approach to economies of scale, large ships are used to reduce cargo transportation costs. therefore, ensuring sufficient depth for the navigation of large vessels has become an important factor in the competitiveness of ports. consequently, port dredging operations have a role beyond a governmental duty in ensuring the safe passage of ships and are considered as a fundamental requirement for increasing the share and position of countries in the maritime transport industry, requiring long-term management and planning to achieve strategic goals in the commercial and economic development of countries. in iran, there are various challenges in carrying out dredging operations, especially in maintenance dredging. increasing productivity and reducing operational challenges require a comprehensive and long-term planning approach. since the main indicator of a long-term strategic plan is comprehensiveness, identifying effective factors related to port dredging operations and analyzing the impact and susceptibility of each factor are fundamental components. therefore, this article attempts to identify and determine effective, influential, and dependent factors in the issue of port dredging using the structural analysis method.methods: the present study, is practical in terms of purpose. initial data collection, was conducted using an online questionnaire and open-ended interviews with authorities and experts in the field of dredging. the extracted topics and challenges of dredging were categorized in final delphi sessions into 5 categories and ultimately, influential and critical factors in the issue of port dredging were identified and determined by using the method of cross impact analysis and the micmac software.findings: the cross-impact analysis shows that the legal and contractual issues as well as human resources are among the most effective factors on dredging management, which have the least dependency on other factors, and as the most critical indicators, the system status and changes are highly influenced by them. technical-engineering improvement of dredging operations is also another effective factor in the system, which can play a key role in the system’s performance in the short-term and long-term. on the other hand, the most important outputs of the system (factors with the highest dependency) are maintaining the safety of ports and waterways and continuity and development of maritime trade, which are very sensitive to the evolution of the influential and dual variables. control and reduction of negative dredging impacts has also been identified as a highly dependent factor belonging to system outputs.conclusion: identifying the issues that have the greatest impact on improving the efficiency of dredging operations and at the same time have a high degree of modifiability, helps the authorities and stakeholders to have appropriate prioritization of the issues and challenges ahead and plan the allocation of capital and time to solve them based on the main priorities.