تعیین آلودگی فلزات سنگین مبتنی بر شاخص‌های زمین انباشت و پتانسیل خطر بوم‌شناختی (مطالعه موردی: رسوبات رودخانه‌های سواحل جنوب‌شرقی دریای خزر)

پیشینه و اهداف: رسوبات به عنوان مهم‌ترین ذخیره و جذب فلزات و سایر آلاینده‌ها در اکوسیستم‌های آبی محسوب می‌شوند و می‌توانند کیفیت سیستم‌های آبی را منعکس کنند. هدف از این مطالعه برآورد شدت آلودگی رسوبی به کادمیوم، سرب، روی و مس بر اساس اخص‌های پتانسیل خطر اکولوژیکی (ri) و انباشت زمین (igeo) در رسوبات سطحی رودخانه‌های سواحل جنوب شرقی دریای خزر بود.روش‌ها‌: به منظور اندازه‌گیری و تعیین شاخص‌های آلودگی عناصر فلزی، نمونه‌برداری از رسوبات سطحی مصب و فاصله 1000 متری از مصب برخی از رودخانه‌های سواحل جنوب شرقی دریای خزر از جمله گرگان‌رود، قره‌سو، نکارود، تجن، تالار و بابل‌رود اجرا شد. نمونه‌ها در آزمایشگاه بر اساس روش استخراج متوالی تهیه و سپس توسط دستگاه جذب اتمی آنالیز و نتایج بر حسب میکروگرم بر گرم ماده خشک تعیین شد.یافته‌ها: نتایج نشان داد که مقادیر شاخص igeo عناصر فلزی در رسوبات رودخانه‌های سواحل جنوبی دریای خزر از 3.41- تا 1.08 و مقادیر شاخص ri از 62.66 تا 101.93 متغیر است.نتیجه‌گیری: اگرچه آلودگی این مناطق به عناصر فلزی در مرز خطرناک نیست، اما ادامه روند آلودگی قطعا در دراز مدت خطرات زیست محیطی زیادی را به دنبال خواهد داشت. بنابراین به‌کارگیری دستورالعمل‌های مدیریتی مناسب از جمله دفع صحیح پساب‌های شهری، روستایی و صنعتی و استفاده از سموم مناسب می‌تواند در بهبود وضعیت کنونی منطقه موثر باشد و تحقیقات دوره‌ای به ‌ویژه برای ورود سایر آلاینده‌ها به منطقه ضروری است.

Determination of heavy metals contamination in based on land accumulation and ecological risk potential (Case study: Sediments of Caspian Sea coastal rivers)

Background and Objectives: Sediments are considered as the most important storage and absorption of metals and other pollutants in aquatic ecosystems and can reflect the quality of aquatic systems. The aim of this study was to estimate the severity of sediment contamination with cadmium, lead, zinc and copper based on ecological hazard potential (RI) and land accumulation (Igeo) indices in surface sediments of rivers in the southeast coast of the Caspian Sea. Methods: In order to measure and determine the indicators of metal element pollution, sampling of estuarine surface sediments and a distance of 1000 meters from the estuary of some rivers in the southeastern shores of the Caspian Sea, including Gorganrood, Gharasoo, Nekaroud, Tajan, Talar and Babolrood was performed. Samples in the laboratory based on the method of sequential extraction were prepared and then analyzed by atomic absorption apparatus and the results were determined in micrograms per gram of dry matter. Findings: The results showed that the values ​​of Igeo indexof metallic elements in the sediments of the rivers of the southern shores of the Caspian Sea ranged from -3.41 to 1.08 and the values ​​of RI index ranged from 62.66 to 101.93.  Conclusion: Although the pollution of these areas with metallic elements is not dangerous at the border, but the continuation of the pollution process will certainly lead to many environmental risks in the long run. Therefore, applying proper management guidelines such as the proper disposal of urban, rural and industrial wastewater and the use of appropriate pesticides can be effective in improving the current situation in the region, and periodic research is necessary, especially for the entry of other pollutants into the environment.