سرمقاله

بسم الله الرحمن الرحیمهُوَ الَّذی جَعَلَ الشَّمْسَ ضِیا ً وَ الْقَمَرَ نُوراً ...(یونس-5)?شدت مصرف انرژی در ایران، 9 برابر ژاپن و نروژ، 7 برابر کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه (oecd)، حدود 5 برابر ترکیه، سه برابر عربستان و چهار برابر متوسط جهان است.?ذخایر نفت و گاز جهان، بدون احتساب اکتشافات جدید، تا 70 سال آینده به پایان می‌رسد.?26 درصد از کل انتشار گازهای گلخانه‌ای مربوط به تولید برق از انرژی فسیلی است.?12 کشور برتر در زمینه انرژی خورشیدی، در میان 16 کشور دارنده بیشترین ظرفیت نیروگاه هسته‌ای قرار دارند.?تا سال 2020، 20% از انرژی اتحادیه اروپا و 15% از انرژی چین و تا سال 2025، 20% از انرژی آمریکا از منابع تجدیدپذیر تامین خواهد شد.?انرژی خورشیدی بزرگترین منبع انرژی جهان و سرمنشا سایر منابع انرژی است.?پتانسیل تابش خورشیدی آلمان نصف ایران و این کشور دارای بیشترین ظرفیت نصب‌شده انرژی خورشیدی است.?اولین نیروگاه خورشیدی خاورمیانه در سال 1374 در ایران (استان سمنان) راه‌اندازی شد.?امروز، ظرفیت نیروگاه خورشیدی عملیاتی ایران زیر یک مگاوات و ظرفیت نیروگاه خورشیدی خاورمیانه حدود 600 مگاوات و برنامه توسعه آن تا 5 سال آینده بیش از 4 گیگاوات است.ابر و باد و مه و خورشید و فلک در کارند تا تو نانی به کف آری و به غفلت نخوریآن آیه و این شعر و گزاره‌های میان آن‌ها از دوراندیشی آفریدگار نسبت به نیازهای آفریدگانش؛ ظرافت شاعرانه برای بهره‌گیری شاکرانه و اندیشمندانه از خوان رحمت الهی؛ تکاپوی نظری و عملی بشر امروز برای قدم برداشتن در این مسیر؛ و هشدار جدّی به ما برای عقب نماندن از این راه حکایت دارد.انرژی و تامین پایدار آن، مساله و چالشی بزرگ پیش روی جوامع صنعتی و بشر امروز است. شاید روزی که بشر زنگ انقلاب صنعتی را به صدا درآورد و از هرآنچه بر روی زمین و اعماق آن می‌یافت، برای شتاب بخشیدن به حرکت چرخ‌های آن بهره می‌برد، تصور آن را هم نمی‌کرد در کمتر از چند قرن، چنان زیاده‌روی کند که عرصه زندگی بر او تنگ شود. پایان‌پذیری و آلایندگی بیش از حد سوخت‌های فسیلی، دو عامل محرّک فکر و عمل بشر بود تا تدبیر و اصلاح و جایگزینی منابع انرژی را بر نفی و تعلیق و توقف آن برگزیند.از جمله‌ی این تدابیر، توسعه‌ی فناوری انرژی هسته‌ای، بهینه‌سازی تولید و توزیع و مصرف انرژی، و در نهایت، ایجاد تنوع در سبد انرژی خود و روی آوردن به انواع انرژی‌های تجدیدپذیر، به‌ویژه خورشیدی، بادی و زیست‌توده بود. این موضوع ابتدا در کشورهای صنعتی (اعم از صاحب یا فاقد منابع انرژی فسیلی) آغاز و امروز با همه‌گیر شدن بحران انرژی، کشورهای در حال توسعه و صاحب منابع فسیلی را نیز شامل شده است.کشور پهناور ایران با ذخایر غنی از انواع انرژی‌ها، ازجمله تجدیدپذیرها (به‌ویژه انرژی خورشیدی)، اقبال بلندی برای گام برداشتن در این مسیر دارد. بهره‌برداری موثر و پایدار از انرژی خورشیدی مستلزم ایجاد زنجیره کامل تکنولوژی صنعتی در حوزه طراحی، ساخت، تولید، تست و بهره‌برداری و زمینه‌سازی تحقیق و توسعه فناوری‌های لازم برای به‌روز نگه داشتن این زنجیره است که باید منطبق با یک «نقشه راه» مشخص انجام شود؛ موضوعی که به نظر می‌رسد کم‌توجهی به آن مهمترین دلیل ضعف کشور در توسعه صنعت انرژی‌های تجدیدپذیر، ازجمله، صنعت انرژی خورشیدی است. به‌طوری‌که علی‌رغم پیشگامی ایران در توسعه انرژی‌های خورشیدی و بادی در منطقه، رشد و توسعه‌ی درخوری متناسب با پتانسیل‌های موجود در کشور نداشته است. در این مسیر، وابستگی شدید صنایع و مصارف داخلی به نیروگاه‌های فسیلی، ضعف قوانین و مقررات حمایتی، ضعف ترویج و فرهنگ‌سازی در زمینه تکنولوژی تجدیدپذیرها، واقعی نبودن قیمت انرژی در کشور، سرمایه‌بر بودن صنعت انرژی تجدیدپذیر، تحریم‌های ناجوانمردانه، و مشکلات و موانع اقتصادی فراوانی که توجیه‌پذیری اقتصادی آن را زیر سوال می‌برد، جدّی‌ترین عوامل کندی و توقّف جریان توسعه انرژی تجدیدپذیر در کشور بوده است.خوشبختانه شرایط امروز کشور در زمینه توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، حداقل از نظر ضرورت‌های تغییر و اصلاح نگرش به موضوع انرژی (به‌طور کلی) و انرژی‌های تجدیدپذیر (به‌طور خاص) بهبود یافته است؛ تحقیق و پژوهش نظری و عملی در دانشگاه‌ها با موضوع صنعت انرژی‌های تجدیدپذیر فعال‌تر شده است (از جمله راه‌اندازی نیروگاه‌های فتوولتاییک 20 کیلووات در 20 دانشگاه کشور)؛ شرکت‌های بزرگ دولتی تا بسترسازی کامل برای ایجاد جذّابیت اقتصادی برای بخش خصوصی، ورود به این عرصه را بر دوش گرفته‌اند؛ و در نهایت، امکانات و ساختارهای سیاستگذاری در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر مورد بازبینی قرار گرفته است تا با طراحی ساختاری منعطف و پویا و حذف موانع و مشکلات موجود، راه توسعه کاربرد این منابع انرژی در کشور هموارتر و حرکت در این مسیر سریع‌تر شود.از جمله‌ی اقدامات بسترساز در حوزه نرم‌افزاری، اجرای طرح نیروگاه خورشیدی در جهاد دانشگاهی صنعتی شریف با همکاری با قرارگاه سازندگی خاتم‌الاوصیا (عج) بود که با تعریف پروژه‌های زیربنایی، اقدام قابل اعتنایی در جهت بسترسازی تحقیقاتی، صنعتی و توسعه‌ای این صنعت به شمار می‌رود. پروژه‌هایی نظیر تدوین نقشه راه انرژی خورشیدی، تدوین دانش فنی سفارش احداث نیروگاه خورشیدی، امکان‌سنجی و طراحی مفهومی آزمایشگاه مرجع سلول و مدول فتوولتاییک، برگزاری نشست‌های تخصصی در زمینه توسعه صنعت فتوولتاییک، طراحی نیروگاه 100 کیلووات پایلوت فتوولتاییک، امکان‌سنجی احداث نیروگاه‌های فتوولتاییک برای صنایع، الزامات تعمیر و نگهداری نیروگاه‌های فتوولتاییک، تدوین استانداردهای ملّی فتوولتاییک با رویکرد نیروگاهی، مطالعات اقلیمی و آب و هوایی محل احداث نیروگاه، و الزامات محیط زیستی و مکانیزم توسعه پاک نیروگاه‌های فتوولتاییک، نقش برجسته‌ی جهاد دانشگاهی را در عرصه توسعه این صنعت نشان می‌دهد. موضوعات برخی از این پروژه‌ها در ویژه‌نامه پیش روی دوفصلنامه توسعه تکنولوژی صنعتی در جهت تبیین برخی از ابعاد اجرایی و دستاوردهای حاصل از آن تدوین و در اختیار مخاطبان محترم قرار گرفته است.در بخش سیاستگذاری و قانون‌گذاری نیز، افزایش قیمت خرید تضمینی برق به 4,440 ریال، ایجاد ردیف اعتباری مشخص برای دریافت مبلغ 30 ریال به ازای هر کیلووات ساعت به عنوان عوارض برق (ماده 69 قانون بودجه سال 1392) بابت حمایت از توسعه و نگهداری شبکه‌های روستایی و تولید برق تجدیدپذیر و پاک، و مجوز عقد قرارداد به روش بیع متقابل با سرمایه‌گذاران بخش خصوصی و دولتی با اولویت استفاده از تجهیزات ساخت داخل (ماده 19 قانون بودجه سال 1392) است که با تلاش بی‌وقفه مسیولین برای توجیه‌پذیری این صنعت و جذب سرمایه‌گذارن بخش خصوصی انجام شده است و انتظار می‌رود چنین حمایت‌هایی باز هم تقویت شود.به امید روزی که بتوان در حافظه تاریخ این سرزمین، توسعه و بهره‌برداری بهینه و گسترده از منابع انرژی تجدیدپذیر را نیز ثبت نمود.