روند تاریخی ظهورِ «دولت توسعه گرا» در ایران با تاکید بر دورۀ زمانی بعد از جنگ تحمیلی

دولت توسعه گرا، سنخ خاصی از دولت است که در جامعه استقلال ریشه‌دار دارد. تحول چنین دولتی عمدتاً مرتبط با چند رویداد تاریخ ساز؛ یعنی ظهور دولت های توسعهگرای کلاسیک در فاصله 1914-1870 در آلمان و ژاپن، رویشِ هسته مرکزی دولت توسعه گرای شرق آسیا پس از جنگ جهانی دوم و در نهایت، انتقال مدل دولت توسعه گرا به سایر کشورهای در حال توسعه در خاورمیانه، آفریقا و آمریکای لاتین، از دهه 90 به بعد مرتبط با بسترهایی چون تغییر محیط اقتصاد جهانی و پایان جنگ سرد (البته در ایران هم‏زمان با پایان جنگ تحمیلی و بازساخت اقتصادی) است. با چنین زمینه ای، در این پژوهش روند خلاصه ای از نقش دولت در توسعه ایران، به لحاظ تاریخی در سال های دوره پهلوی و به طور خاص، سال های بعد از جنگ تحمیلی ارائه شد و در نهایت، ویژگی های طبقه بندی شده دولت توسعه گرا در ایران آزمایش شد. یافته های این پژوهش تاکید دارد، روند تغییر محیط اقتصادیاجتماعی جهانی، دامنه جغرافیایی و تنوع کارکردی بیشتری به دولت توسعه گرا بخشیده و سنخ های جدید و متفاوتی از دولت های توسعه گرا را از میان مناطق جغرافیاییِ متفاوت از شرق آسیا به جرگه این دولت ها افزوده است. مطابق یافته ها، اگرچه ایران فاقد اصلی ترین ویژگی های دولت های توسعه‌گرای جدید است؛ اما به مانند سایر هم قطاران خود در یک بستر تاریخی مشخص شکل گرفته و تکوین یافته است و در خصلت بنیادین دولت های توسعه گرا؛ یعنی توسعه دولت محور با آن ها اشتراک دارد.