برّرسی تطبیقی دو نظریۀ ولایت فقیه و دموکراسی متعهّد در شکل‌گیری گفتمان انقلاب اسلامی

انقلاب اسلامی ایران، نقطۀ آغازینی در تحوّلات سال‌های پایانی قرن بیستم به شمار می‌آید. انقلابی که مکاتب مختلف سیاسی از جمله لیبرالیسم، سوسیالیسم، ناسیونالیسم و غیره را به چالش کشیده است. پرداختن به اندیشه‌ها و زیرساخت فکری انقلاب اسلامی در فضای تاثیر عوامل موثّر بر انقلاب‌ها (اندیشۀ سیاسی، رهبری و مردم) امری ضروری به نظر می‌رسد. انقلاب اسلامی تجربه‌ای است که نخبگان آن از مجموعه‌های دینی و روشن‌فکری برخاسته و هر کدام در راستای رسیدن جامعه به وضعیت مطلوب و اندیشۀ جایگزین، تلاش‌های فراوانی کرده اند. امام خمینی به عنوان بنیان‌گذار انقلاب اسلامی و شخصیت‌های دیگری هم‌چون علی شریعتی در مجموعه‌های روشن‌فکری نقش مهمّی را ایفا کرده‌اند. آن‌چه در این پژوهش به آن پرداخته می‌شود، این است که دو نظریۀ ولایت فقیه و دموکراسی متعهّد به چه میزانی در انقلاب اسلامی نقش ایفا کرده‌اند و چه‌گونه در پیش‌برد این هدف هم‌افزایی داشته‌اند؟ بر همین اساس، تاثیر هر یک از دو نظریه بر عناصر اصلی شکل‌گیری انقلاب (اعتقادات، رهبری، مردم) برّرسی شده و نقاط مشترک و افتراق بیان شده است. به باور نگارندگان، امام خمینی در یک گسترۀ عمومی و علی شریعتی در یک مجموعۀ خاص نخبگی توانستند از اسلام انقلابی و تشیّع راستین علوی در ترسیم وضعیت مطلوب جهت جای‌گزینی با وضع موجود بهره گیرند.