ظهور دین‌داری گزینشی در میان دختران جوان شهر مشهد: ارایۀ یک نظریۀ زمینه‌ای

برخوردهای میان الگوهای زندگی سنتی ایرانی با الگوهای زندگی غربی را به‌روشنی در جامعۀ امروز ایران می‌توان دید. دین‌داری اسلامی با الگوهای سنتی حیات اجتماعی ایرانی پیوند خورده است؛ آن‌چنان که جلوه‌های آن را می‌توان در ابعاد مختلف سبک زندگی ایرانیان یافت. در سبک زندگی ایرانی، محوریت با الگوهای دینی است و اغلب همه چیز در راستای ارزش‌های دینی سنتی جهت‌گیری شده است. یکی از مهم‌ترین نظام‌های ارزشی هر جامعه‌ای دین است که برای استواری خود نیاز به بازتولید آن در نسل‌های بعدی دارد. به نظر می‌رسد در جامعۀ نوین ایران، نقش دین در شکل‌دادن به سبک زندگی به‌خصوص سبک زندگی جوانان تغییر کرده است. به همین منظور، در این مقاله سعی شده است تا با استفاده از روش نظریۀ زمینه‌ای و مصاحبه با جوانان دختر در شهر مشهد به فهم نوع دین‌داری در سبک زندگی ایشان رسید. بر این اساس، نمونه‌گیری هدف‌مند و با ملاک اشباع نظری هفت نفر از دختران شهر مشهد از تیپ‌های مختلف انتخاب شدند. یافته‌های به‌دست‌آمده شامل پنج مقولۀ عمده است که عبارت‌اند از مدارا، سلیقۀ فردی، کارآمدی بیشتر مادی، دوگانگی هویتی و سنت‌ستیزی. مقولۀ هسته‌ای نیز در این مقاله »دین‌داری گزینشی» است که دربرگیرندۀ مقولات فوق می‌باشد. دین‌داری گزینشی به این معناست که افراد در هر موقعیتی که قرار می‌گیرند و با توجه به شرایط موجود ممکن است از قسمتی از دین که با آن موافق هستند، پیروی کنند و بخش‌هایی از دین را که به اصطلاح مانع رسیدن آن‌ها به منافعشان می‌شوند را کنار می‌گذارند.