تبیین تخلفات رایانه‌ای دانشجویان: کاربست تجربی نظریه انتخاب عقلانی

اینترنت و فناوری رایانه منبع بسیار مهم و گسترده‌ای است که تاثیر زیادی بر زندگی شخصی و حرفه‌ای افراد دارد. با توجه به افزایش شمار کاربران و نگرانی‌های فزاینده‌ای که در ارتباط با فناوری رایانه وجود دارد (مانند کلاهبرداری، آزار و اذیت، هک کردن، انتقال ویروس، دسترسی غیر مجاز به اطلاعات دیگران)، بررسی این مساله مهم است که میزان شیوع این رفتارها در میان کاربران به چه اندازه است و چرا افراد درگیر تخلفات مرتبط با رایانه می‌شوند. پژوهش حاضر با استفاده از نظریه انتخاب عقلانی درصدد بررسی تخلفات رایانه‌ای در میان دانشجویان دانشگاه مازندران است. روش پژوهش، پیمایشی و ابزار گردآوری داده‌ها نیز پرسشنامه می‌باشد. جمعیت تحقیق شامل تمامی دانشجویان دانشگاه مازندران است که 400 نفر به ‌صورت نمونه‌گیری طبقه‌بندی متناسب با حجم انتخاب شده و مورد مطالعه قرار گرفته‌اند. یافته‌های توصیفی تحقیق نشان می دهد که بیشترین میزان ارتکاب تخلفات رایانه‌ای به ترتیب برای بعد فرهنگی، جعل هویت و در نهایت علیه داده و سیستم می‌باشد. بیشترین تخلف صورت‌ گرفته در بعد فرهنگی مربوط به دیدن فیلم و یا تصاویر غیراخلاقی  است. نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون نیز نشان داد که، متغیرهای خودکنترلی، نیاز منفعت گرایانه، مجازات غیررسمی، باور، لذت ادراکی و هیجان، سرمایه‌گذاری و پیوستگی توانسته‌اند 0.32 درصد از تغییرات مربوط به تخلفات رایانه‌ای در میان دانشجویان دانشگاه مازندران را تبیین کنند. پیشگیری از وقوع جرم بر اساس نظریه انتخاب عقلانی، بر پایه کاهش فرصت‌ها و جذابیت جرایم خاص است و مجرمان دارای انگیزه به تنهایی برای ارتکاب جرم کافی نیست، بلکه بایستی یک سری فرصت‌ها نیز مهیا باشند. در این صورت است که مجرمان منافع حاصل از جرم را سهل‌الوصول و سودمند دیده و مرتکب جرم می‌شوند.

explanation of computer violations among university students: an empirical application of rational choice theory

internet and computer technology is a very important and extensive resource that has a great impact on people’s personal and professional life. considering the increase in the number of users and the growing concerns on computer technology (such as fraud, harassment, hacking, virus transmission, unauthorized access to personal information), it is important for academics and professionals to investigate the prevalence of these behaviors among users and why people are involved in such activities. this study aimed to investigate computer violations among students of mazandaran university using rational choice theory. a questionnaire was used as a tool for collecting the data needed for the survey. the population consisted of all students of mazandaran university (13,428 people) in the academic year of 2014-2016, of which 400 people were selected using stratified sampling. spss software was used for data analysis. the descriptive results of the research indicated that the mean of computer crimes committed by students between 0 and 4 is 0.29. in addition, the results of the regression analysis showed that the independent research variables (self-control, utilitarian need, informal sanction, moral beliefs, perceptual pleasure and thrills, investment, and attachment), were able to explain 0.32% of the changes related to computer violations among the students of mazandaran university. the results of multiple regression showed that the variables of perceptual pleasure and emotion (effect coefficient = 0.28), moral beliefs (effect coefficient = -0.23), family dependence (effect coefficient = -0.14), and investment (effect coefficient = 10. -0), respectively, have the most significant impact on the students’ computer violations. moreover, the results indicated that the variables of self-control, utilitarian need, and informal punishment do not have a significant impact on computer violations.