فهم ابعاد جامعه‌شناختی اقتصاد غیررسمی در حاشیۀ شهر مشهد: (مطالعۀ موردی محلۀ قلعه‌خیابان مشهد)

اقتصاد غیررسمی نمودی از تحولات جهان سرمایه داری است که بخش مهمی از اقتصاد را در شهرها تشکیل می دهد. هدف اصلی این پژوهش شناسایی و فهم ابعاد جامعه شناختی اقتصاد غیررسمی در حاشیه شهر مشهد بوده است. به‌منظور دستیابی به این هدف، ابتدا ضمن شناسایی مشاغل غیررسمی در محلۀ قلعه‌خیابان به طبقه‌بندی و توصیف مشاغل غیررسمی اقدام شد. برای دستیابی به این یافته، از روش تحقیق کیفی و تکنیک های مشاهده و مصاحبۀ نیمه‌ساختاریافته با 27 نفر در  چارچوب نمونه‌گیری نظری بهره گرفته‌ایم. جامعۀ آماری این پژوهش ساکنان، کسبه، اعضای شورای اجتماعی محلات و نخبگان محله ای بودند که در بازه زمانی 1400 1399 در محله قلعه خیابان مشهد سکونت داشتند. همچنین ما برای فهم ابعاد جامعه شناختی اقتصاد غیررسمی از تکنیک مصاحبه گروه کانونی (گروه  16 نفر از خبرگان محلی) استفاده کردیم.  مهم‌ترین یافته های پژوهش حاکی از آن است که در محلۀ قلعه‌خیابان 84 شغل در حوزۀ غیررسمی اقتصاد فعال است که در 21 رستۀ شغلی قرار می‌گیرند. فهم ابعاد جامعه شناختی مشاغل غیررسمی نشان داد برپایۀ هشت متغیر شامل تداوم‌بخشی به فقر، حضور زنان و کودکان، منزلت اجتماعی، طردشدگی اجتماعی، خاص‌گرایی شغلی، سلامت اجتماعی، ناپایداری شغلی و احساس بی‌قدرتی منتج‌شده از مصاحبه‌های محقق با گروه کانونی و منطبق بر رویکرد نظری این تحقیق، می توان مشاغل اقتصاد غیررسمی را تحلیل کیفی کرد؛ به گونه ای‌ که براساس کمیت ارائه‌شده برای این متغیرها با استفاده از تحلیل عاملی و تحلیل خوشه ای، مشاغل شناسایی‌شده در این محله در قالب دو گونه اصلی مشاغل غیررسمی و مشاغل شبه‌رسمی نوع‌شناسی شدند.

Understanding the Sociological Dimensions of the Informal Economy in the Suburbs of Mashhad:(Case Study of Qalakhayaban Neighborhood of Mashhad)

Informal economy is a manifestation of developments in the capitalist world is an important aspect of the urban economy. The primary goal of this research was to conduct a sociological analysis of the informal economy in Mashhad’s outskirts, as well as a case study of the QalaeKhiaban neighborhood. To reach the goal, informal occupations were first classified and described while identifying informal occupations in the QalaeKhiaban neighborhood. A qualitative research method, semistructured interview techniques, observation, and focus groups were used in this study. Residents, merchants, members of local community councils, and neighborhood elites who lived in the investigated region consisted the statistical population of this study. The most important findings indicated that 84 jobs in the informal economy sector are located in 21 occupational groups in the QalaeKhiaban neighborhood. Sociological analysis of informal occupations was done based on eight variables, including poverty persistence, the presence of women and children, social status, social exclusion, job specificity, social health, job instability, and a sense of powerlessness. The results showed that based on the quantity presented for these variables using factor analysis and cluster analysis, the jobs identified in this neighborhood were categorized into two main types: including informal jobs and semiformal jobs.