بررسی رابطه مبادله ایران در محصولات صنایع شیمیایی طی دوره 1397-1390

هدف این مقاله بررسی تحولات رخ داده بر صادرات محصولات صنایع شیمیایی برحسب شاخص رابطه مبادله است. در این راستا، با استفاده از شاخص فیشر، شاخص ضمنی قیمت صادرات و واردات محصولات شیمیایی برای سال‌های 97-1390 محاسبه شده است. یافته‌های مقاله نشان می‌دهد که رابطه مبادله در این محصولات به‌طور محسوسی از سال 1392 به بعد بدتر شده است. به‌عبارتی، کشور برای واردات یک واحد وزنی از همان سبد محصولات شیمیایی در سال 1393 (سال پایه)، مجبور بوده است هرساله، محصولات شیمیایی بیشتری را از نظر وزنی صادر کند. این وضعیت از رابطه مبادله، نشان از خلا جدی در سیاست‌گذاری صنعتی و راهبردهای تجاری کشور دارد. مدنظر قرار دادن نرخ رشد قیمت و سطح قیمت جهانی محصولات شیمیایی، می‌تواند برای سیاست‌گذاری در زمینه بهبود رابطه مبادله مناسب باشد. مهم‌ترین اقدام دراین‌باره، حرکت به سمت محصولات شیمیایی پیچیده‌تر و یا به‌عبارتی ارتقاء زنجیره تولید و عزیمت به سمت صنایع شیمیایی میان‌دستی و پایین‌دستی است. برای این اقدام، ایجاد زمینه‌های لازم برای انعقاد موافقت‌نامه‌های تجاری، آزادسازی بازارهای مالی، جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و هدایت سرمایه‌گذاری داخلی به سمت صنایع شیمیایی میان‌دستی و پایین‌دستی از ابزارهای مهم پیچیده کردن محصولات است.

Investigating the Iran’s Terms of Trade in Chemical Industry Products during the Period 2011-2018

This paper aims to evaluate the changes of terms of trade of chemical products of Iran, using fisher index and export and import data of 20112018. The results show that although the country’s chemical exports have grown positively in recent years, but Iran’s terms of trade in these products has been significantly decreasing since 2013. In other words, in order to import a unit of weight from the same basket of chemical products in 2014 (base year), the country has had to export more chemical products in terms of weight every year. This terms of trade situation shows a serious weakness in the country’s manufacturing policy and trade strategies. Considering global price growth and the global price level of chemical products can be a proper policy to improve the terms of trade, which means moving toward more complex chemical products with higher technology content. The most important step to do this is moving towards more complex chemical products, or in other words, upgrading in the production chain and move to manufacturing the intermediate and downstream chemical products. To do this, creating the necessary conditions for concluding trade agreements, liberalizing financial markets, attracting foreign direct investment and to push domestic investment to intermediate and downstream chemical industries are important tools for making products complicated.