تعیین کننده‌های رفتارهای پایبندی به درمان در بیماران مبتلا به دیابت نوع دو: کاربرد نظریه ی شناختی‌جامعه‌ای

مقدمه: کنترل دیابت نوع دو تحت تاثیر سبک ‌زندگی است. هدف این پژوهش تعیین پیش‌بینی کننده‌های پایبندی به درمان در بیماران مبتلا به دیابت نوع‌ دو با بهره‌گیری از ساختارهای نظریه‌ی شناختی‌جامعه‌ای بود. روش‌ها: این پژوهش توصیفی تحلیلی در میان 500 نفر از بیماران مبتلا به دیابت نوع دو شهر تهران در سال 1400 انجام شد. نمونه‌گیری به‌صورت تصادفی ساده از بیماران دارای پرونده‌ی درمانی در درمانگاه کنترل دیابت منطقه‌ی پنج تهران انجام شد. ابزار سنجش، پرسشنامه‌ی کتبی مبتنی بر ساختارهای نظریه‌ی شناختی‌جامعه‌ای بود. داده‌ها با استفاده از آمار توصیفی (فراوانی، درصد، میانگین، انحراف معیار) و آمار تحلیلی (همبستگی پیرسون و رگرسیون خطی) در نرم‌افزار spss ویرایش 16 تجزیه‌و‌تحلیل گردید. یافته‌ها: میانگین نمره‌ی انجام رفتارهای پایبندی به درمان 10.41±56.34 در دامنه‌ی نمره‌ی 16 تا 80 بود. انتظارات پیامد، خودکارآمدی درک شده و پشتیبانی جامعه‌ای در مجموع 43 درصد از واریانس انجام رفتارهای پایبندی به درمان را برآورد کردند. خودکارآمدی درک شده، قوی‌ترین ساختار پیش‌بینی کننده بود (0.430=ß و 0.001 > p). افزایش سن (0.126-=ß و 0.004 = p)، درمان با انسولین (0.250-=ß و 0.001 > p) و مصرف سیگار (0.146-=ß و 0.001 = p) به‌طور معکوس و داشتن بیمه درمانی (0.181=ß و 0.001 > p) به‌طور مثبت پیش‌بینی کننده‌ی انجام رفتارهای پایبندی به درمان بودند. نتیجه‌گیری: توسعه، پیاده‌سازی و ارزشیابی مداخله‌های آموزشی مبتنی بر نظریه‌ی شناختی‌جامعه‌ای با تاکید بر ارتقاء خودکارآمدی درک شده می‌تواند یافته‌های سودمندی در ارتقاء رفتارهای پایبندی به درمان در میان بیماران مبتلا به دیابت نوع دو داشته باشد.

determinants of treatment adherence behaviors in type 2 diabetes patients: an application of social cognitive theory

background: control of type 2 diabetes mellitus (t2dm) is influenced by lifestyle. the aim of this research was to determine the predictors of treatment adherence behaviors among t2dm based on social cognitive theory (sct). methods: this descriptive-analytical research was done among 500 t2dm patients in tehran during 2021. simple random sampling was performed among patients based their medical records in the diabetes control clinic of tehran’s district five. the data collection tools were written questionnaire based on the sct determinants. data were analyzed using descriptive statistics (frequency, percentage, mean, standard deviation) and analytical statistics (pearson’s correlation and linear regression) in spss software version 16. results: the mean score of treatment adherence behaviors was 56.34 [sd: 10.41], ranged from 16 to 80. the outcome expectations, perceived self-efficacy, and social support accounted for 43% of the variation in the outcome measure of the treatment adherence behaviors. self-efficacy was the strongest predictor (beta = 0.430 and p<0.001). increasing age (ß= -0.126 and p= 0.004), insulin treatment (ß= -0.250 and p<0.001) and smoking (ß= -0.146 and p= 0.001) conversely and having health insurance (ß= 0.181 and p<0.001) were positively predictive of treatment adherence behaviors.conclusion: the development, implementation and evaluation of educational interventions based on sct with emphasis on promoting perceived self-efficacy can lead to useful findings in promoting treatment adherence behaviors among t2dm patients.