راهبردهایی برای آینده پزشکی ایران بر پایه یک مدل سناریونویسی

زمینه: رشد فزاینده و شتابان تکنولوژی در عصر هوش مصنوعی و تاثیر آن در بروز تغییرات بنیادین و تحولات شگرف علوم مختلف شامل علوم زیست پزشکی و سلامت، ضرورت آینده پژوهی و طراحی مدلی مناسب را برای ترسیم آینده علوم پزشکی در ایران مطرح می‌سازد. در این پژوهش تلاش شده است تا با استفاده از مدل‌های معتبر آینده‌پژوهی، مدل مطلوبی برای آینده حوزه پزشکی و سلامت به تصویر کشیده شود به نحوی که این مدل بتواند تمامی رویدادهای محتمل اما غیرقطعی آینده در حوزه علوم پزشکی را با تمام پیچیدگی‌های مربوطه پوشش دهد.مواد و روش‌ها: برای طراحی مدل، از روش سناریونویسی جی اوگیلوی استفاده شد. در این روش، گام‌های هشتگانه سناریونویسی در قالب پنج فاز اصلی مطالعه گنجانیده شد که فاز اول تحت عنوان رهیافت شناسایی به منظور شناخت پارادایم‌های پزشکی، فاز دوم یا رهیافت برون‌یابی جهت شناخت ابرروندها و فناوری‌های کلیدی موثر بر گسترۀ پزشکی و سلامت، فاز سوم با عنوان رهیافت همگرایانه به منظور شناسایی موارد کلیدی محتمل ولی غیرقطعی (موارد با عدم قطعیت بحرانی) و دستیابی به منطق سناریو، فاز چهارم تحت عنوان رهیافت خلاقانه به منظور نگاشت سناریوها و مسیر فناوری، و فاز پنجم یا سیاستگزاری به جهت تدوین راهبردها و راهکارها، تعریف گردید.یافته‌ها: در فاز اول مشخص شد که حوزه پزشکی در حال یک دگرگونی عظیم و گذار از پزشکی کنونی به سوی پزشکی سیستمی می‌باشد که تبلور این دگرگونی را می‌توان در قالب پزشکی فرادقیق مشاهده کرد. در فاز دوم با شناسایی و تحلیل ابر روندهای حوزه سلامت، روشن شدهمگرایی علم، فناوری و جامعه (techenology and society، convergence of knowledge، ckts) در کنار ظهور فناوری‌های مرتبط و همسو با این همگرایی، دانش پزشکی را عمق زیادی بخشیده و در واقع پزشکی امروز را به سمت پزشکی ژرف سوق می‌دهد. در فاز سوم آشکار گردید که همگرایی علم و فناوری و جامعه همراه با پزشکی ژرف (فنوتیپ‌سازی ژرف در بیمار با استفاده از فناوری‌های امیکس چند گانه)، مهم‌ترین نقاط کلیدی و محوری هستند که عدم بروز و تحقق آن‌ها در آینده پزشکی، می‌تواند فاصله ما را با دنیای پیشرفته و روز آمد پزشکی و سلامت، بسیار زیاد نماید و به نوعی در این حوزه دچار بحران شویم. در فاز چهارم، بر پایه این مدل علمی و منطقی، چهار سناریوی محتمل برای آینده پزشکی ایران ترسیم گردید که در ایده آل‌ترین این سناریوها، پزشکی ژرف و همگرایی علم و فناوری و جامعه نمایان می‌گردد. برای دستیابی به این سناریوی ایده‌آل، در فاز پنجم (رهیافت سیاستگزاری)، سه راهبرد به دست آمد که شامل 1) ایجاد مراکز و مناطق دانشی ویژۀ علم، فناوری و جامعه به واسطه دانشگاه‌ها؛ 2) جهت‌گیری به سوی سلامت دیجیتالی همراه با کاربرد هوش مصنوعی در گسترۀ نظام سلامت؛ و 3) ایجاد پیش‌ران‌های پزشکی فرادقیق (precision medicine) می‌باشند.نتیجه‌گیری: بسترسازی، ایجاد زیر ساخت و آمادگی برای حصول پزشکی فرادقیق و سلامت دیجیتالی از الزامات و راهبردهای اصلی برای دستیابی به آینده مطلوب در گستره علوم پزشکی ایران می‌باشند. این امور مهم بایستی بسرعت مورد توجه سیاستگزاران و برنامه‌ریزان حوزه سلامت قرار گرفته و به‌عنوان اولویت‌های ملی در نظر گرفته شوند.

Strategies for the Future of Medicine in Iran Based on a Scenario Planning

Background: The rapid and increasing growth of technology in the artificial intelligence era and its impact on fundamentals changes in the development of science including biomedicine and health presents a need for the future studies in medical sciences. This project is striving to provide a desirable model based on authentic forecasting models in order to clarify the probable and uncertain futures of medicine and health in Iran, with their complexities. Methods: The Jay Ogilvy rsquo;s eight steps scenario planning and strategic forecasting was engaged in a five phases model including the identification approach (phase 1) for detection of paradigms in medicine; the extrapolation approach (phase 2) for detection of megatrends and key technologies in medicine and healthcare; the convergence approach (phase 3) for discovering of critical uncertainties and achieving to the logic of scenario; the creative approach (phase 4) for composition of the scenario and technology roadmap; the policy making approach (phase 5) for planning of strategies and tactics.Results: In the first phase, it was revealed that the realm of medicine is under a huge disruption and the current medicine is going to systems medicine with precision medicine in its scope. In the second phase, it was clarified that the convergence of knowledge, technology and society (CKTS) is a megatrend that drives medical sciences to ldquo;deep medicine rdquo;. In the third phase, it was unfolded that CKTS and ldquo;deep medicine rdquo; including deep phenotyping of the patient using multiple omics technologies are cardinal key points that not realization of their goals in Iran would lead to a deep and critical gap in advanced and updated medicine and healthcare between Iran and the developed countries. In the fourth phase, four possible scenarios for the future of medicine and healthcare in Iran were described in which the ideal scenario would be flourishing of deep medicine along CKTS. In the fifth phase, three strategies were developed in order to realize the ideal scenario including 1/ the establishment of knowledge regions, mediated by universities; 2/ moving toward digital health and artificial intelligence; 3/ driving forces for precision medicineConclusion: The establishment of infrastructures and preparedness for realizing precision medicine and moving toward digital health and artificial intelligence are crucial strategies to achieve the ideal future of medicine in Iran. These important issues should be considered as national priorities by policy makers and programmers in the realm of medical sciences.