سالک و مبارزه با آن در دوران معاصر تاریخ ایران

سالک جزو بیماری های مشترک بین انسان و حیوان بوده و توسط انگل های پروتوزوائی به نام لیشمانیا به وجود می آید. در ایران عامل بیماری زائی سالک دو گونه مهم از لیشمانیاهاست: الف ndash; لیشمانیا ماژور (leishmania major) و ب لیشمانیا تروپیکا (leishmania tropica). این بیماری در ایران در طی قرون گذشته کاملاً شناخته شده بوده و در آثار دانشمندان برجسته علوم پزشکی ایران از جمله ابن سینا و بهاء الدوله رازی راه هایی برای تشخیص و درمان آن ارائه شده است. در دوره قاجار؛ در پی ورود دانش نوین پزشکی به کشور تغییرات عمده در شناخت ایرانیان از بیماری ها به وجود آمد، شناخت این بیماری نیز دگرگون شد و راه های جدیدی برای مبارزه با آن به وجود آمد. نخستین گزارش های جدید درباره این بیماری به وسیله پزشکان اروپایی ساکن ایران ارائه شده است. طی سال های 1320 خورشیدی به بعد در سایه کوشش گروهی از محققان برجسته ایرانی کوشش های مهمی برای مبارزه با این بیماری انجام شد. در دوران جنگ تحمیلی عراق با ایران بیماری در بین گروه های عظیم انسانی (رزمندگان) شیوع پیدا کرد و مقامات بهداشتی کشور مجبور شدند راه های مختلفی برای مبارزه با بیماری را بیازمایند که مهم ترین آنها تزریق واکسن زنده لیشمانیا به رزمندگان بود. با این حال با پایان جنگ تحمیلی تزریق این واکسن ادامه نیافت و بررسی روی واکسن کشته لیشمانیا جایگزین آن شد و مراحل مختلف آن مورد ارزشیابی و کارآزمائی های بالینی قرار گرفت. سرانجام این بررسی ها منجر به انتشار تعداد زیادی مقالات علمی در کشور شد. در این نوشته با نگاه اجمالی به تاریخچه و سابقه بیماری سالک در ایران، بر مهم ترین تلاش های انجام شده برای مبارزه و کنترل این بیماری تمرکز شده است.