بررسی خصوصیات فیتوشیمیایی دو گونه گیاه دارویی کاکوتی و کلپوره جمع‌آوری شده از منطقه شهرستان سربیشه

زمینه و هدف: دو گونه دارویی کاکوتی ziziphora.tenuir و کلپوره (مریم نخودی) teucrium.polium متعلق به خانواده نعناعیان labiatae هستند. تاکنون تعداد 25 گونه از جنس کاکوتی در دنیا و 4 گونه در ایران گزارش شده است که برای درمان اختلالات گوارشی، سرماخوردگی، میگرن و افسردگی کاربرد دارد. کلپوره به تعداد 200 گونه در دنیا و 12 گونه در ایران شناسایی شده و قدمت استفاده از آن به زمان بقراط و جالینوس برمی‌گردد. هدف از این مطالعه بررسی ویژگی‌های فیتوشیمیایی این دو گونه دارویی در منطقه شهرستان سربیشه خراسان جنوبی است. روش تحقیق: در این مطالعه اندام‌های هوایی کاکوتی و کلپوره شامل برگ، گل و سرشاخه‌های گل‌دار در اواخر تیرماه 1399 از منطقه جمع‌آوری و پس از خشک کردن، به روش تقطیر با آب و با استفاده از دستگاه کلونجر اسانس‌گیری شد. شناسایی ترکیبات ترکیبات تشکیل دهنده اسانس به دست آمده با استفاده از دستگاه‌های gc/ms/ انجام گرفت. علاوه بر اسانس و ویژگی‌های آن، ترکیبات فلاونوئیدی، فلاونون، تانن، کربوهیدرات و فعالیت آنتی‌اکسیدانی این گیاهان دارویی نیز تعیین شد. یافته‌ها: در اسانس گیاه کاکوتی 8 نوع ترکیب مهم شناسایی شد که عمده آن پولگون (pulegone) با 92/55 درصد بود. ترکیبات فنلی و فلاونون بیشترین میزان و کربوهیدرات و فلاونویید کمترین مقدار را داشتند. ترکیبات فنلی و فلاونوییدها خاصیت آنتی‌اکسیدانی دارند. در اسانس کلپوره نیز 23 ترکیب مهم شناسایی گردید که در این بین کامفور camphor و آرتیمیزیا الکل artemisia alcohol به ترتیب با 43/72 و 18/61 درصد بیشترین و پی-سیمنp-cymene و آلفا- توژن –thujoneα با 0/42 و 0/24 درصد کمترین میزان را داشت. مواد موثر آن شامل فنل بیشترین و فلاونون و فلاونویید نیز کمترین مقدار را بخود اختصاص دادند. نتیجه‌گیری: میزان فنل بالا در هر دو گونه نشان دهنده قدرت مهارکنندگی بالا است و این عامل به ترکیبات ترپینن terpinen در اسانس هر دو گونه مربوط می‌باشد. از طرفی هر چه مقدار ic50 کمتر باشد میزان مهار رادیکال‌های آزاد بیشتر و در نتیجه خاصیت آنتی‌اکسیدانی بیشتر خواهد بود.

assessmentof phytochemical characteristics of two medicinal plants species, ziziphora tenuir and teucrium polium, collected from sarbisheh region

background and aims: ziziphora tenuir and teucrium polium belong to the labiatae family. so far, 25 and 4 species of ziziphora tenuir have been reported in the world and iran, respectively, which are used for novel digestive disorders, common cold, depression, and migraine. a total of 200 species of teucrium polium have been identified in the world, and 12 species exist in iran. the historical use of this herb dates back to the time of hippocrates and galen. the present study aimed to investigate some of phytochemical characteristics of two medicinal species of ziziphora tenuir and teucrium polium in sarbisheh region of south khorasan province. materials and methods: in this in vitro study, the aerial parts of ziziphora tenuir and teucrium polium, including leaves, flowers, and flowering branches, were collected from the region at the end of july 2019, and after drying, the samples were distilled using a clovnjer machine. the identification of the constitutive compounds of the obtained essential oils was performed using gc and gc/ms devices. results: the main composition of the essential oil in ziziphora tenuir in the study area was pulegone, with 92.55%, including eight types of essential oil composition. the highest amount of effective substances was reported for phenol and antioxidant, while tannin and flavonoid had the lowest amount. 23 essential oil compounds, including camphor (43.72) and artemisia alcohol (18.61%) were identified as the highest amounts for teucrium polium, while cymene (0.42) and a-thujone (0.24%) were reported as the lowest amounts. the effective ingredients of teucrium polium, including phenol and antioxidant, in contrast with flavonone and flavonoid, were respectively reported as the highest and lowest amounts. conclusion: the high amount of phenol in both species indicated the inhibitory power and is related to the terpinen compounds in the essential oil of both species. on the other hand, the lower the ic50 value, the higher the inhibition of free radicals and, as a result, the higher the antioxidant property.