تاثیر نقشه مفهومی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دوره‌ متوسطه در درس فیزیک

در پژوهش حاضر تاثیر نقشه مفهومی بر پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دختر و پسر دوره متوسطه در درس فیزیک بررسی شده است. این پژوهش مشتمل بر دو بخش شبه‌آزمایشی و مطالعه موردی است. در بخش شبه­آزمایشی، میزان اثربخشی ارائه و ساخت نقشه مفهومی بر پیشرفت تحصیلی فراگیران درس فیزیک مقطع متوسطه تعیین شده و در بخش دوم، با توجه به تاثیر معنی­دار نقشه مفهومی در بررسی علت­ها، مطالعه موردی با هدف بررسی تجارب استادان و دبیران در زمینه اثربخشی این روش تدریس در فرایند یاددهی یادگیری انجام شده است. در بخش طرح شبه آزمایشی که از پیش‌آزمون و پس‌آزمون استفاده شده، شش کلاس درسی پایه دوم متوسطه در سه گروه کنترل، ارائه و ساخت (ترکیبی) و ارائه به روش نمونه­گیری هدفمند انتخاب شده­اند. تفاوت این سه گروه در روش آموزشی آنها بوده است. در گروه های کنترل، آموزش به‌شیوه مرسوم، در گروه های ارائه و ساخت (ترکیبی)، در قالب نقشه مفهومی که دانش‌آموزان نیز خود نقشه های مفهومی مطالب تدریس شده را تهیه کردند و در گروه های ارائه، آموزش تنها در قالب نقشه مفهومی انجام شد. تاثیر این کاربندی بر پیشرفت تحصیلی فراگیران از طریق آزمون پیشرفت تحصیلی اندازه‌گیری شد. یافته های حاصل از تحلیل کوواریانس نشان داد نمره های دانش‌آموزان گروه های آزمایشی ترکیبی و معلم‌ساخته در پس‌آزمون بالاتر از گروه کنترل است (p≤001/0). بنابراین، آموزش به کمک نقشه مفهومی به افزایش نمره‌های پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان منجر شده است. نتیجه دیگر این پژوهش، این بود که هیچ‌کدام از گروه­های دختران و پسران برتری مشخصی نسبت به هم نداشتند. همچنین، برای دستیابی به هدف دوم پژوهش، به توصیف تجربیات نه نفر از دبیران و استادان در خصوص اثربخشی ارائه نقشه مفهومی در فرایند یاددهییادگیری پرداخته شد. نمونه گیری از دبیران و استادان به روش نمونه گیری هدفمند و اطلاعات به صورت مصاحبه نیمه‌ساختاریافته گرد‌آوری شده است. یافته­های حاصل از تجربیات استادان و دبیران در خصوص اثربخشی کاربرد نقشه مفهومی نیز در سه مضمون اصلی با عنوان «کل نگری»، «یادگیری خودنظم‌دهنده» و «رشد تفکر» و چندین مضمون فرعی خلاصه شد.