مطالعه‌ای آینده‌پژوهانه در ابعاد مختلف آموزش؛ ارائة چشم‌اندازی از مدرسة میان‌رشته‌ای آینده

مدارس چگونه می‌توانند نسل آینده را برای دنیایِ پس از انقلاب صنعتی چهارم آماده کنند؛ که بارزترین مشخصه‌های آن بی­ثباتی، عدم قطعیت، پیچیدگی و ابهام است. ماهیت «تعلیم‌وتربیت» در اثر تغییرات چگونه دستخوش تغییر می‌شود؟ باوجودِ اعمال تغییرات زیاد در مدارس طی سالیان گذشته، انگاره­های کانونی دربارة مفاهیمی چون مدرسه، آموزش، مهارت­های کلیدی و نقش معلم دچار دگردیسی خاصی نشده‌اند و تغییر پارادایم لازم در حوزة آموزش شکل نگرفته است. در این مقاله با رویکرد آینده­پژوهانه و استفاده از روش بریکلاژ و بررسی روندهای کیفی و نشانک‌های ضعیف، تغییر ابعاد اصلی آموزش و دگردیسی آنها بررسی کرده و سپس با شالوده­شکنی در پیش‌فرض‌های سنتی یادگیری همچون انباشت دانش، محوریت آموزگار، آزمون‌های استاندارد، ساعات حضور انعطاف­ناپذیر و تلقی کارخانه­ای از مدارس، تصویری بدیل از مدرسه به‌مثابه «کارگاهی مشارکتی» ترسیم‌ شده است. تجربه‌های میان­رشته­ای، بازآموزی و عبور از آموخته‌هایِ پسین، مفاهیم نظری کلیدی چنین مدرسه‌ای هستند و کودکان را برای آینده‌هایی بدیل مهیا می‌کنند که ممکن است هیچ شباهتی با گذشته نداشته باشند. از نتایج این مقاله که از ترکیب میان‌رشته‌ای مباحث حوزة آموزش، روان­شناسی و جامعه‌شناسی با آینده­پژوهی به ‌دست ‌آمده است، می­توان در راستای پیش­نگری و خط­مشی‌گذاری کلان در حوزة آموزش‌وپرورش بهره برد.

A Future-oriented Study of Various Components of Education: A Vision of Interdisciplinary School of Future

How can schools prepare the future generation for the postfourthindustrial revolution era whose main characteristics are vagueness, complexity, uncertainty and ambiguity. How can the essence of education change due to unprecedented changes? Despite extensive reforms in schools in recent years, the root assumptions concerning school, education, key skills and the role of teacher have not considerably changed and no paradigmatic transformation has been observed. This paper uses a futureoriented approach and bricolage method to study different components of education and their development. Deconstruction of fundamental assumptions of education including knowledge accumulation, standard examination, fixed hours and a factorylike conceptualization of school leads to an alternative vision of school as a “participatory workshop”. Interdisciplinary experiences, relearning and unlearning are theoretical foundations of such schooling system which prepares us for alternative futures with almost no resemblance to our past experiences. This paper tries to amalgamate futures studies, psychology, and sociology and education studies in an interdisciplinary manner in order to take a preliminary step toward enhancement of policies of educational system.