بررسی آثار قرار گرفتن در معرض امواج تلفن همراه (900 مگاهرتز) در اوایل تولد بر حافظه و فعالیت آنزیم سوپراکسید دیسموتاز و کاتالاز در بافت مغز موش صحرایی

اخیراً مقاله‏ای با عنوان «بررسی آثار قرار گرفتن در معرض امواج تلفن همراه (900 مگاهرتز) در اوایل تولد بر حافظه و فعالیت آنزیم سوپراکسید دیسموتاز و کاتالاز در بافت مغز موش صحرایی» را مطالعه نمودم که در آن فصلنامه پژوهشی [1] به چاپ رسیده بود. همان‏طور که محققین محترم نیز در ابتدای مقاله مذکور اشاره نموده بودند «در دنیای امروز علاقه زیادی برای بررسی آثار زیان بار امواج الکترومغناطیسی به ویژه تلفن همراه وجود دارد.» از این رو تحقیقات گسترده‏ای در کشورهای مختلف صورت می‏گیرد که بیانگر نگرش ویژه محققین در بررسی آثار این تکنولوژی نوین بر زندگی انسان است. چاپ نتایج حاصل از فعالیت تحقیقاتی مذکور به‏صورت یک مقاله اصیل با همت دو نفر از متخصصین محترم رشته فیزیولوژی در آن مجله علمی جای بسی تشکر را دارد. همانند همه رشته‏های تخصصی، تحقیق روی آثار امواج الکترومغناطیسی نیز یک مبحث اختصاصی است؛ اما به نظر می‏رسد که موارد مندرج در این مقاله نشانگر فقدان اطلاعات کافی در این زمینه باشد، بنابراین سبب حذف برخی نکات اساسی شده است. از این رو لازم می‏دانم که ضمن احترام به نویسندگان عزیز و با در نظر گرفتن این‏که روش تحقیق مقاله فوق برگرفته از منبع درج شده شماره 15 [2] است، نکات مبهم موجود در مقاله حاضر را با استناد به منبع مذکور یادآوری نمایم:در بخش مواد و روش‏ها به منظور تامین تشعشعات الکترومغناطیسی، با وجود این‏که جمله «بر اساس کار پژوهشی قبلی [15]» ذکر شده، از گوشی تلفن همراه nokia n72 استفاده شده است در صورتی‏که برای تامین تشعشعات در منبع 15، از یک دستگاه سیگنال ژنراتور (rode & schwarz، آلمان) برای تولید فرکانس 840 مگاهرتز استفاده شده است. قابل ذکر است که گوشی تلفن همراه مورد استفاده در آزمایش (nokia n72)، از گوشی‏های نسل دوم بوده و در ایران با سیم کارت‏های همراه اول و ایرانسل فعال خواهد شد. در بخش مواد و روش‏ها هیچ اشاره‏ای به شیوه فعال‏سازی گوشی برای استفاده از امواج 840 مگاهرتز نشده که نکته‏ای بسیار اساسی است. اگر از سیم کارت‏های مذکور (سیستم gsm 900) استفاده شده باشد، باند فرکانسی تولید شده توسط گوشی تلفن، به‏طور خودکار در محدوده بین 890 تا 915 مگاهرتز [3] است و قابل انتخاب نیست. چگونه محققین محترم فقط به این جمله اکتفا نموده‏اند که «این دستگاه فرکانسی حوالی 840 مگاهرتز تولید می‏کرد»؟ بدین‏ترتیب در مقاله مذکور هیچ‏گونه تشعشعی با فرکانس 840 مگاهرتز استفاده نشده است.امروزه میزان جذب اختصاصی انرژی در بافت sar (specific absorption rate) به‏عنوان یک کمیت استاندارد جهانی برای مقایسه نتایج تحقیقات روی بافت‏ها، حیوانات با یکدیگر یا تعمیم نتایج حاصل از آزمایش‏های حیوانی به انسان مورد استفاده قرار می‏گیرد [4]. با مراجعه با دفترچه راهنمای گوشی یا سایت شرکت یاد شده می‏توان دریافت که این گوشی از انواع تلفن‏های همراه با توان تشعشعی کم بوده و میزان جذب اختصاصی انرژی در ناحیه گوش با حداکثر توان تشعشعی در زمان مکالمه، معادل 0/76 وات بر کیلوگرم است که بسیار کمتر از حد استاندارد است. بدین ترتیب هر چند در تمامی شکل‏های مقاله نام گروه شاهد به جای گروه کنترل درج شده است، اما عدم استفاده از یک گروه شاهد (با گوشی تلفن خاموش) این شبهه را ایجاد می‏نماید که شاید نتایج ثبت شده مربوط به سایر عوامل موجود در محیط آزمایش (از جمله میدان مغناطیسی حاصل از باطری گوش تلفن) باشد. چگونه می‏توان اثبات کرد که در مدت 3 ساعت تابش‏گیری حیوانات، تلفن همراه مورد نظر دارای تشعشعاتی بوده است؟ نویسندگان منبع 15 برای تایید فرکانس تولید شده از یک دستگاه آنالایزر فرکانس (rf- analyzer hf32d) استفاده نموده‏اند در حالی‏که نویسندگان عزیز مقاله فصلنامه علمی یاد شده به هیچ سیستمی برای تایید فرکانس یا روش ارزیابی برای روشن و خاموش بودن تلفن همراه یا دستگاهی برای سنجش خروجی امواج اشاره نکرده‏اند .موقعیت قرار گرفتن گوشی تلفن در قفس و فاصله آن به صورتی که حیوانات ضمن آزادی و حرکت، تابش‏گیری یکسانی داشته باشند مشخص نشده است. ذکر این جمله «با استفاده از آنتنی (nokia n72) که در داخل قفس (همان قفس نگهداری موش)» کافی نیست. محققین محترم می‏توانستند با بررسی دقیق‏تر منبع 15 دریابند که در شرایط تابش امواج الکترومغناطیسی، حذف رویه فلزی قفس موش‏ها و استفاده از یک حفاظ غیر فلزی الزامی بوده که مورد توجه قرار نگرفته است.در پایان، ضمن تشکر مجدد از تمام اساتید محترمی که در انجام این تحقیق و تدوین مقاله مشارکت داشته‏اند، تاکید می‏شود که وجود فردی آشنا به امواج تلفن همراه یا مباحث الکترومغناطیس برای مشاوره یا تکمیل مراحل اجرای تحقیق ضروری بوده و می‏توانست ارزش علمی بالاتری را برای مقاله ارایه شده فراهم نماید.