مسئولیت پزشک در فقه و حقوق ایران

سابقه و هدف: نعمت حیات از مهمترین نعمات الهی است و به هنگامی که این نعمت در معرض خطر قرار می گیرد علم پزشکی و پزشک پا به عرصه می گذارند اما گاهی اوقات پزشک علیرغم تلاش خود در راستای درمان بیمار موجب آسیب یا مرگ او می گردد. از آنجائیکه در خصوص مسئولیت پزشک و چگونگی آن اختلاف نظر وجود دارد، فقه امامیه و حقوق موضوعه به این مساله پرداخته است. لذا این مطالعه به منظور بررسی مسئولیت پزشک و تاثیر اخذ رضایت و برائت در درمان بیمار در این موارد انجام شده است.مواد و روش ها: در این مطالعه کیفی با استفاده از روش کتابخانه ای دیدگاه های فقها و حقوقدانان در زمینه مسئولیت پزشک و همچنین تاثیر اخذ رضایت و برائت در درمان بیمار مورد بررسی قرار گرفت.یافته ها: پزشکی که در معالجات خود کوتاهی کند بنا به اجماع فقها دارای مسئولیت می باشد اما اگر اقدام پزشک با وجود اذن در معالجه و رعایت کلیه موازین تخصصی، اتفاقاً موجب فوت شود، مشهور فقها قائل به مسئولیت پزشک نمی باشند. مطابق قانون مجازات اسلامی 1392 نیز پزشکی که با رعایت نظامات دولتی و اذن بیمار یا نماینده قانونی او اقدام به عمل جراحی کند و موجب آسیب او شود مسئولیتی ندارد جز اینکه مرتکب تقصیر شود.نتیجه گیری: بر اساس نتایج این مطالعه، پزشکی که از بیمار یا نماینده قانونی رضایت و برائت اخذ کرده باشد مبرا از مسئولیت است، در غیر اینصورت دارای مسئولیت خواهد بود. لذا مسئولیتی که برای ضمان پزشک مقرر شده از نوع تعهد به وسیله بوده و در صورت احراز تقصیر، مسئول قلمداد می شود.

Physician Responsibility from the Perspective of Islamic Jurisprudence in Iran

BACKGROUND AND OBJECTIVE: Life is the ultimate divine blessing, and medicine seeks to save the lives of individuals in danger. Despite the efforts of physicians, some medical interventions may lead to morbidity and mortality in the patients. Physician responsibility has been a matter of debate among lawyers and jurists. This study aimed to evaluate physician responsibility and effect of consent and presumption of physician innocence on the treatment of patients.METHODS: In this qualitative study, viewpoints of lawyers and jurists regarding physician responsibility and effect of consent on medical interventions were reviewed using a library method. FINDINGS: Based on the consensus of Islamic jurists, the physician will be liable in case of failure in the treatment or diagnosis of patients. However, if informed consent is obtained from patients, and standard medical interventions incidentally lead to death, the physician is not held accountable. According to the latest version of the Islamic Penal Code (2013), if a physician performs a standard medical procedure with the permission of patients or their legal representatives, s/he will not be held accountable for possible damages, except for the cases where medical malpractice is involved.CONCLUSION: According to the results of this study, obtaining informed consent from the patients or their legal representatives dismisses physician liability. Therefore, guaranteed treatment of patients is considered as the conditional commitment of physicians. If medical malpractice is confirmed, the physician must be held accountable