گزینش برای تحمل به خشکی در فامیل های نیمه خواهری (half -sib family) در چغندر قند

یکی از موثرترین روش‎های کاهش مقابله با خشکی و افزایش رادمان مصرف آب، اصلاح و تهیه ارقام مقاوم به خشکی است که از تحمل بالایی به خشکی برخوردار بوده و به ازاء یک واحد کاهش مصرف آب، کاهش عملکرد کمتری داشته باشند. بدین منظور اصلاح گرده‎افشان‎های دیپلوئید متحمل به خشکی به‎عنوان یکی از پایه‎های رقم هیبرید مدنظر قرار گرفت. از چهار توده گرده‎افشان دیپلوئید، تعداد 45 فامیل نیمه‎خواهری تهیه و در شرایط تنش خشکی ارزیابی و فامیل‎های برتر با بیشترین عملکردریشه انتخاب شدند. سپس فامیل‎های جدید تهیه و پس از ارزیابی نهایی، 23 فامیل برتر انتخاب و با یک سینگل کراس نرعقیم منو‍ژرم به‎عنوان والد مادری تلاقی داده شدند و 23 هیبرید تست کراس به‎دست آمد. این هیبریدها به همراه رقم گدوک و یک هیبرید متحمل به تنش خشکی (ir7) به‎عنوان شاهد (در مجموع 25 تیمار) در قالب طرح بلوک‎های کامل تصادفی در چهار تکرار در دو آزمایش با آبیاری نرمال و تنش خشکی در ایستگاه طرق مشهد به مدت دو سال زراعی (86 و 87) مورد مقایسه قرار گرفتند. در آزمایش بدون‎تنش، آبیاری در طول فصل رشد به‎طور معمول بر اساس 90 میلی‎متر تبخیر از طشتک کلاس a انجام شد، ولی در آزمایش تنش‎خشکی آبیاری بر اساس اندازه‎گیری رطوبت خاک در عمق‎های مختلف (پس از تخلیه رطوبتی خاک تا نقطه پژمردگی) صورت گرفت. نتایج نشان داد که بین فامیل‎ها از نظر عملکرد شکر در دو آزمایش آبیاری نرمال و تنش‎خشکی اختلاف معنی‎دار وجود داشت. به‎طور متوسط عملکرد شکر از 15/20 تن در هکتار در روش آبیاری نرمال به 7/10 تن در هکتار در تنش‎خشکی کاهش یافت. بیشترین عملکردریشه در شرایط تنش‎خشکی به هیبرید تست کراس شماره 12 با شجره (436*231)*sbsidr ihsf14p.35 به مقدار 55/78 تن در هکتار تعلق داشته است که با هیبریدهای شماره 7 ،6 ، 14، 2، 5، 10 و 3 بدون اختلاف معنی‎دار در گروه برتر و رقم شاهد ir7 با عملکردریشه کمتر در گروه بعدی قرار گرفتند. هم‎چنین، در تنش‎خشکی بیشترین شکر تولیدی به مقدار 7/93 تن در هکتار به هیبرید شماره 7 با شجره(436*231)*sbsidr ihsf14p.7 تعلق داشت. به منظور انتخاب هیبریدهای متحمل به خشکی از شاخص‎های تحمل به تنش(sti)، حساسیت به تنش(ssi)  و تحمل(tol)  بر مبنای عملکردشکر استفاده شد. براساس نتایج حاصله، هیبریدهای تست کراس شماره 7، 9، 12، 18 و 22 به‎عنوان هیبریدهای متحمل شناخته شدند ولی با توجه به بیشترین عملکردشکر در روش تنش از بین پنج هیبرید فوق، هیبریدهای شماره 7 {(436*231)*sbsidr ihsf14p.7} و 12 {(436*231)* sbsidr ihsf14p.35} به ترتیب با عملکرد شکر 7/93 و 7/15 تن در هکتار به‎عنوان هیبریدهای برتر متحمل انتخاب شدند.

Selection of droughttolerant halfsib families in sugar beet

One of the most effective ways to deal with drought stress and increase water use efficiency is the development of droughttolerant varieties which display less reduction in yield per unit water reduction. Therefore, the breeding of diploid pollinators was considered as an essential measure for producing droughttolerant hybrids. In this study, from 4 diploid pollinator populations, 45 halfsib families were developed and evaluated under drought stress condition and subsequently superior families with high root yield were selected. New families were produced and after final evaluation, 23 families with high performance were selected and crossed with a male sterile monogerm single cross as female parent and eventually 23 testcross hybrids were produced. These hybrids together with Gadook cultivar and a droughttolerant hybrid (IR7), as controls, were evaluated in a randomized complete block design with four replications in two experiments including normal irrigation and droughtstress condition at Torogh Research Station in Mashhad, Iran for two years, 200708. Normal irrigation was performed after 90 mm evaporation from class A evaporation pan but under stress condition, irrigation was performed based on soil moisture measurement at different soil depths (after soil moisture depletion reached to wilting point). Results showed significant difference among the families in terms of sugar yield in both experiments. Sugar yield was decreased from 15.20 t ha1 in normal irrigation to 7.10 t ha1 under drought stress condition. Under drought stress, the highest root yield (55.78 t ha1) was obtained in testcross hybrid 12 [(436*231)*SBSIDR IHSF14P.35)] which was placed in superior group with hybrids 7, 6, 14, 2, 5, 10 and 3. Furthermore, the highest sugar yield (7.93 t ha1) was obtained in hybrid 7 [(436*231)*SBSIDR IHSF14P.7]. In order to select droughttolerant hybrids, Stress Tolerance Index (STI), Stress Susceptibility Index (SSI) and Tolerance (TOL) indices were calculated based on sugar yield. According to the results, testcross hybrids 7, 9, 12, 18 and 22 were identified as droughttolerant hybrids but based on sugar yield results, hybrids 7 and 12 were selected as promising hybrids with 7.93 and 7.51 t ha1 sugar yield, respectively.