اثر تنش شوری بر اجزای فتوسنتزی چغندرقند در شرایط گلخانه و مزرعه

اندازه‌گیری میزان کلروفیل و فلورسانس کلروفیل دارای پتانسیل لازم برای آنالیز کارایی فتوسنتز گیاهان در برابر تنش‌های محیطی به ویژه تنش شوری بوده و کاربرد آسان آن، مطالعه وضعیت تنش‌ها را تسهیل می‌نماید. به منظور بررسی واکنش صفات مربوط به دستگاه فتوسنتزی نسبت به تنش شوری در مراحل مختلف رشد ژنوتیپ‌های چغندرقند، دو آزمایش مجزا طراحی و اجرا شد. شش ژنوتیپ چغندرقند تحت دو تیمار اولی بدون تنش (شاهد) و دومی شوری با هدایت الکتریکی 16 دسی زیمنس بر متر در گلخانه و مزرعه ارزیابی شدند. نمونه‌گیری در گلخانه طی مراحل چهار برگی و استقرار (هشت برگی) و در مزرعه طی مراحل رشد برگی (16 برگی) و مرحله رسیدگی فیزیولوژیک (40 برگی) انجام شد. در مراحل نمونه‌گیری کارایی فتوسیستم ii، متغیرهای تبخیر و تعرق، هدایت روزنه‌ای، فتوسنتز، تنفس و مقادیر کلروفیل a و b اندازه‌گیری شد. بیشترین اثر شوری از نظر صفات فتوسنتزی در مراحل مختلف رشد در مرحله دوم رشد چغندرقند (8 تا 10 برگی یا استقرار) مشاهده گردید. همبستگی معنی‌داری بین میزان تعرق برگی، هدایت روزنه‌ای و کل مقدار کلروفیل با عملکردهای ریشه و قند مشاهده شد. در تیمار شوری طی مرحله اول رشد با کاهش فلورسانس اولیه و عدم تاثیر روی فلورسانس حداکثر، کارایی فتوسیستم ii افزایش یافت اما در مرحله استقرار گیاه کاهش کلیه پارامترهای فلورسانس کلروفیل، باعث کاهش معنی‌دار کارایی فتوسیستم ii گردید که این امر موجب آسیب به ساختار فتوسنتزی گیاه و کاهش مقدار کل کلروفیل و کلروفیل a و b شد. تحمل ژنوتیپ 7219 نسبت به شوری با کاهش تعرق و هدایت روزنه‌ای همراه بود اما دو ژنوتیپ bp karaj و 7233 p.29*msc2 با کاهش تعرق و افزایش فلورسانس کلروفیل نسبت به شوری تحمل نشان دادند. ژنوتیپ 452 نسبت به شوری حساس بود و هیچ یک از مکانیزم‌های تحمل به تنش شوری در آن مشاهده نشد. در نهایت مشخص گردید که علاوه ‎بر این که ژنوتیپ‎های مختلف چغندرقند مکانیزم متفاوت فیزیولوژیکی برای تحمل به تنش شوری دارند، مراحل مختلف رشد نیز در بروز واکنش فیزیولوژیک تاثیرگذار است. بنابراین در غربال ژنوتیپ‎ها مکانیزم‎های فیزیولوژیکی تحمل به تنش در مراحل مختلف رشد نیز حایز اهمیت می‎باشد.